Friksion uzatmalar va variatorlar. Reja: Friksion uzatma. Variatorlar to’g’risida qisqacha ma’lumotlar

Oddiy variator.

Biriniig sirti ikkinchisining yon yogiga tegib harakatlanadigan ikki gildirakdan tuzilgan friksion uzatmalar oddiy variatorlar (10.2—rasm) deb ataladi. Bunday variator vositasida yetaklanuvchi (vertikal) valshshg harakatini uzgartarish uchun birinchi gildirak uz uqi buylab siljitiladi. Agar yetaklanuvchi valning harakat yunalishini

uzgartirish zarur bо‘lsa, birinchi g‘ildirak uq buylab suriladida, yetaklanuvchi val uqidan chap tomonga utkaziladi, Demak, birinchi gildirak uz о‘qi buylab ikkinchi g‘ildirak chetidan markazga tomon siljir ekan, bunda yetaklanuvchi valning tezligi orta boradi. Birinchi g‘ildirak ikkinchi gildirak markazidan chetiga tomon surilsa yetaklanuvchi valning tezligi kamaya boradi. Shunday qilib,

uzatmaning uzatish soni kerakligicha uzgartiriladi:

Uzatish sonini eng katta qiymatining uning eng kichik qiymatiga nisbati

boshqarish darajasi deb ataladi, yani

Boshqarish darajasi variatorlarning asosiy xarakteristikalaridan biri hisoblanadi. Nazariy jihatdan olganda, B ning qiymati (y^ -* 0 bulgani uchun) cheksizga yetishi mumkin. Biroq, amalda, kupincha, B = 3...4 qilib olinadi, chunki s/₂ ning kamayishi sirpanishning kuchayishiga va foydali ish koeffitsiyentining pasayishiga olib keladi.

riatorlarning foydali ish koeffitsiyenti boshqa variatorlarnikiga qaraganda kichik ddiy tuzilganligi uchun ulardan kam quvvatli mexanizm va asboblarda keng kо‘lamda di. 10.3— rasmda harakat tezligini pogonasiz bir tekisda uzgartirish uchun ikki borat bulgan ponasimon shkivlar ishlatilgan. Bunda vintli boshqarish mexanizmi ponasimon shkiv bulaklardan birini uq buyicha siljitish hisobiga shu bulaklar masofa kengaytiriladi, bunda diametr kamayadi, ikkinchi shkiv bulaklari orasidagi hraygiriladi, bunda diametr ortadi, natijada harakat tezligini pogonasiz bir tekisda mumkin. Ishlatiladigan ponasimon tasmalarning uzunligi uzgarmaydi. Uzatmaning i quyidagicha aniqlangan.

Boshqarish darajasi B ning qiymati ponasimon tasma enig bog‘liq. GOST 1284.1—80 buyicha tanlangan ponasimon tasmalar uchun B = 1,5 gacha, maxsus enli tasmalar yordamida B = 5 gacha bulishi mumkin.

10.4—rasmda friksion uzatmalarning yana bir turi diskli variatorlar kursatilgan. Bu variatorlarda kuch va moment bir qancha disklar majmui vositasida uzatiladi va uzatish soni markazlararo maso-faning uzgartirilishi hisobiga uz garti-riladi. Bunda yetaklov chi disklar yetaklanuvchi disklar orasida harakatlanib, ular markazga yaqinlashadi yoki undan uzoqlashadi. Natijada d₂ demak, i uzgaradi, chunki:

d₂

U= _d1

larda disklar orasidagi urinish sirtlarining kup bulishi siquvchi kuch qiymatining kichik ’minlaydi:

Fzfk2T₁/zfd₁

— urinish sirtlari soni bulib, yetakchi dikslar sonidan ikki baravar ortiq (odatda, z - lib olinadi. yuqori qattiqlikgacha toblanadigan pulatdan tayyorlanadi va sermoy sharoitda ishlaydi.

g yetarli darajada yupqa bо‘lishi katta quvvatli mexanizmlar uchun kichik ulchamli yaratish imkonini beradi. Bunday variatorlarning quvvati 400 kVt gacha, boshkarish

gacha, foydali ish koeffitsiyenti esa 0,8...0,9 oraligida buladi.