Фрейдизмнинг психологияга қўшган ҳиссаси

неофрейдизм

• Карен Хорнининг шахсиятнинг ижтимоий-маданий назариясига асосан Фрейд ғоялари таъсир кўрсатди. 1920-йилларда ушбу тадқиқотчи православ психоанализининг асосий қоидаларини - асосан аёл психологиясига нисбатан ишлаб чиқиш ва қайта кўриб чиқишни бошлади. Хорни, Фрейд аёлларни камситади, аёлга хос ҳамма нарсани қадрсизлантиради, эркаклар тарафкашлигини оқлайди, деб ҳисобларди. Карен Хорни асосан қабул қилган Фрейднинг ғояларига асосланиб, у ўз назариясини яратди. Тадқиқотчи учун энг катта қизиқиш жинслар ўртасидаги муносабатлар эди;
• Бундан ташқари, у шахснинг шаклланишида маданиятнинг юксак ролини асослаб берди, шахснинг маълум бир вақтда ривожланишига эътибор берди (ва унинг Фрейд каби гўдаклик давридаги келиб чиқишига эмас) Хорни Фрейднинг тезисларини қатъиян рад этди. Бунга аёлнинг биологик табиати жинсий олатни ҳасад қилишни олдиндан белгилаб беради. Унинг фикрича, бола ва ота-оналар ўртасидаги муносабатлар асосий, хусусан, хавфсизлик ва қониқиш зарурати. Ҳорни ҳам Фрейд ишонганидек, ташвиш инсон психикасининг зарурий таркибий қисми эмаслигига ҳам ишонган; аксинча, у ўзига хос эмас ва фақат шахслараро муносабатларда хавфсизлик ҳисси йўқлигига реакция сифатида пайдо бўлади. Хорни қондирилмаган эҳтиёжларга жавобан шахс танлайдиган баъзи стратегияларни аниқлади, шунингдек, инсоннинг асосий ҳаётий йўналишларини - "одамларга", "одамлардан" ва "одамларга қарши" ни кўриб чиқди, бу эса одамга ташвиш ва этакчиликни ҳаётда энгишга ёрдам беради.

• Фрейд бир қатор олимларга энг катта таъсир кўрсатди, уларнинг тушунчалари замонавий тадқиқотчилар неофрейдизм деб таърифлайдилар - буларга, хусусан, психоанализ асосчисининг қизи Анна Фрейд киради, у ўз назарияларини ривожлантиришда давом этди ва уларни қарашлар билан бирлаштирди. Мария Монтессорининг мудофаа механизмлари концепциясини кэнгайтириб, болалар психоанализининг аждодига айланди. Фрейднинг яна бир машҳур издоши ўлим инстинкти (мортидо) ҳақидаги Фрейд тушунчасини ишлаб чиққан Мелани Клеин эди. Клеин, жинсий жозиба билан бир қаторда туғилишдан бошлаб барча болаларга хос бўлган туғма тажовузкорлик (бу ўлим инстинктининг намоён бўлиши) муҳим деб ҳисобларди. Унинг фикрича, "тажовуз ва севги психиканинг асосий ташкилий кучлари сифатида ишлайди. Агрессия психикани парчалайди, севги эса уни мустаҳкамлайди." Баъзи тадқиқотчилар неофрейдчиларни Эрич Фромм ва психиатриянинг шахслараро назариясини яратувчиси Гарри Салливан деб аташади, улар инсон ривожланишининг маданий томонига эътибор қаратган ва невротик касалликларни фақат шахслараро муносабатлар ва шахснинг шахслараро ўзаро таъсири призмаси орқали кўриб чиқадилар.

ЭЪтиборингиз учун раҳмат