Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

Epigenetik konlar– asosan tog‘ jinslari hosil bo‘lgandan keyin butunlay boshqa geologik jarayonda hosil bo‘ladi.
Elyuvial, delyuvial, prolyuvial, allyuvial, glyusivial, saltatsiya.

18. METAMORFOGEN KONLARINING

HOSIL BO‘LISH JARAYONLARI

Metamorfogen konlar – tog‘ jinslari metamorfizmi jarayonida yuqori bosim va temperatura sharoitida Er pustining chuqur qismida hosil bo‘lgan foydali qazilma konlari. Metamorfogen konlar o‘zining paydo bo‘lgan davridagi ko‘rinishini butunlay o‘zgartirib, boshqa turdagi foydali qazilmaga aylanadi. Masalan: torf metamorfik jarayon ta’sirida past navli toshko‘mir va antratsitga, oxirida esa grafit va olmosga, ohaktosh marmarga, gilli slanetslarga, boksidlar va boshqa xil tuproqli tog‘ jinslari o‘tga chidamli xom ashyoga, kimmatbaho toshlar – korund, la’l, diaspor, pirofillit, sillimanit, kianitga aylanadi. Metamorfogen konlarni o‘rganish natijasida olmos, la’l, zumrad, billur va boshka qimmatbaho toshlar konini topish imkoni yaratildi. O‘zbekistonda G‘ozg‘on (marmar), Toshqazigan (grafit), Angren, SHargun (ko‘mir), SHaraksoy (korund) konlari metamorfogen konlar jumlasiga kiradi.


18.1. Metamorfozlashgan va metamorfik konlar
Metamorfozlashgan konlar – paydo bo‘lganidan keyin metamorfizm jarayoniga uchrab hosil bo‘lgan. Bu guruh o‘z o‘rnida ikki sinfga ajratiladi: regional-metamorfozlashgan va kontakt-metamorfozlashgan konlar. Regional-metamorfozlashgan sinfida temir, marganets, ko‘rg‘oshin, sink, mis, oltin va uran, fosfor konlari ma’lum. Bunday konlar tokembriy va qisman quyi paleozoy metamorfik jinslari orasida joylashgan (Rossiyadagi Krivoy-Rog temir ruda koni, Sibirdagi apatit koni; Braziliya, Xindiston, Afrika va Avstraliyadagi marganets koni; Janubiy Afrika Respublikasidagi Vitvatersrand oltin va uran koni.
Metamorfik konlarmetamorfozlashgan konlardan farqli o‘larok avvalgi mavjud konlarda emas, balki tog‘ jinslarining metamorfizm jarayonlari natijasida (flyuidlar ishtirokida) hosil bo‘lgan.
Xos turli metamorfik hosilalarga ohaktoshlarning o‘zgarishidan hosil bo‘lgan marmar konlari, qumtoshlarning metamorfizmda hosil bo‘lgan kvarsit konlari va gilli slanetslarning metamorfizmning quyi pallasida hosil bo‘lgan krovel slanets konlari misol bo‘la oladi (21 rasm).