Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

Reаgentlаrning qo‘shish tаrtibi
. Flotatsiyada reagentlar tarkibi 
ishlatilayotgan reagentlarning turi, ularning sarfi, jarayonga berilish tartibi 
reagentlarning bo‘tana bilan ta’sirlashuv vaqti bilan belgilanadi. Reagent 

---

112 
tartibi berilgan rudaning flotatsion qobiliyatini, mineral zarrachalarni 
yirikligi, suvning tarkibi va h.k.larni o‘rganish borasida olib borilgan 
tajribalar asosida tanlanadi.
Odatda reagentlar quyidagi ketma-ketlikda qo‘shiladi: muhit 
sozlovchilar, tazyiqlovchilar (faollashtiruvchilar), to‘plovchi va ko‘pik 
hosil qiluvchilar.
Muhit 
sozlovchilar 
tegirmonga 
yoki 
chanlarga 
beriladi. 
To‘plovchilar esa kontakt chanlar yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri flotatsion 
mashinalarga beriladi. To‘plovchi odatda bira-to‘la emas, balki oz-ozdan 
qo‘shiladi. Ko‘pik hosil qiluvchilar flotatsion kameraga beriladi. 
Suvning tarkibi flotatsiya jarayoniga ta’sir qiladi, chunki suv 
o‘zining tarkibida har xil ionlar, erigan gazlar va boshqa qo‘shimchalarni 
saqlaydiki, ular muhitning pH ini o‘zgartirib, ko‘pik hosil bo‘lishini 
yomonlashtiradi va reagentlar sarfini oshiradi. Bo‘tanadagi ionlar kerak 
bo‘lmagan holda minerallarga faolligini oshiruvchi yoki so‘ndiruvchi 
sifatida ta’sir qilishi mumkin.
Flotatsiya jarayonida flotatsiyalanuvchi komponentning boyitmaga 
ajralish darajasi va boyitmaning sifatini belgilaydi. Olib borilgan tajribalar 
shuni ko‘rsatadiki, flotatsiya vaqtining ma’lum bir chegarasi (optimum) 
bo‘lib, flotatsiya vaqtining optimumdan oshishi iqtisodiy jihatdan 
maqsadga muvofiq emas, chunki qimmatbaho komponentning boyitmaga 
ajralishining sezilarsiz darajada ortishi flotatsiya vaqtining ancha uzayishi, 
boyitma sifatining yomonlashishi va flotatsion mashina ishlab chiqarish 
unumdorligining kamayishi hisobiga sodir bo‘ladi.
Bo‘tananing aeratsiyalanish darajasi flotatsiya vaqti va boyitishning 
texnologik ko‘rsatkichlariga ta’sir qiladi. Bo‘tananing aeratsiyalanish 
darajasi ortishi bilan flotatsiya vaqti kamayadi. Biroq, bo‘tanani havo bilan 
haddan tashqari to‘yintirish ularni qo‘shilishini ko‘paytiradi. Nisbatan 
yirik pufakchalar katta tezlikda qalqib chiqib, ulardan mineral 
zarrachalarning 
ajralish 
ehtimolini 
oshiradi. 
Bo‘tanada 
mineral 
zarrachalarni ko‘tarish uchun nisbatan yirik zarrachalarning ham, va 
mineral zarracha yuzasini faollashtiruvchi mayda pufakchalar ham bo‘lishi 
kerak. 
Flotatsiyaning samarali ketishiga flotatsion mashinaning ishlash 
sharoiti ham ta’sir qiladi. Mashinaga tushayotgan bo‘tananing hajmi va 
undagi qattiq zarrachalarning massa ulushi (zichligi) doimiy bo‘lishi 
kerak. 
Flotatsion mashinani haddan tashqari yuklash metalni boyitmaga 
ajralishini kamaytiradi, chunki flotatsiya vaqti kamayadi. Mashinaga 

---

113 
нetarli miqdorda mahsulot solinmasa, buning aksicha, flotatsiya vaqti 
ortadi va ko‘pikli mahsulotga puch tog‘ jinslari o‘tib ketib, boyitma sifati 
yomonlashadi.