Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

Yuzani kimyoviy so‘rilish yo‘li orqali reagentlarni faollashtirish 
mexanizmi
Reagentlarning bunday faollashtirish mexanizmiga yaqqol misol 
sifatida silikatli minerallarni ishqoriy yer metallari tuzlari (kalsiy, bariy va 
b.) va og‘ir metallar tuzlari (qo‘rg‘oshin, mis, temir va b.), sfalerit va temir 
sulfidlarini mis tuzlari, alyuminiy silikatlarini kationli yig‘uvchilar mavjud 
muhitda ftorit kislotasi faollashtirishini keltirish mumkin. 
Ishqoriy yer metallari va og‘ir metallar tuzlarining silikatli 
minerallarni faollashtiruvchi harakati sulfidsiz minerallarni oksigidril 
yig‘uvchilar yordamida selektiv flotatsiyalashda katta ahamiyatga ega. 
O‘zining yuzasida qiyin eruvchi sovun hosil qiluvchi kationlari bo‘lmagan 
minerallar, 
masalan, 
kvars 
bunday 
yig‘uvchilar 
yordamida 
flotatsiyalanmaydi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, sof kvars yuzasiga 
oleat 
eritmasidan 
faqatgina 
olein 
kislotasining 
molekulalari 
adsorbsiyalanib, bu adsorbsiyalanish kimyoviy birikishsiz (so‘rilishsiz) 
sodir bo‘ladi va flotatsiyalanishga olib kelmaydi. Ammo, kvars ikki 
valentli va og‘ir metall kationlari yordamida oson faollashadi va shundan 
so‘ng oleat yoki boshqa oksigidril yig‘uvchilar yordamida flotatsiyalanib 
boshlaydi. Ular faollashtirish qobiliyati bo‘yicha quyidagicha joylashadi: 
Fe
+3 
> A1
+3 
> Fe
+2 
> Sa
2+ 
> Mg
2+
Oksigidril yig‘uvchilarning xuddi shunday ta`sir qilish mexanizmi 
nafaqat boshqa kationlar bilan (masalan, uch valentli temir yoki 
alyuminiy) faollashtirilgan silikatli minerallarni (kvars, dala shpati va b.) 
flotatsiyalashda, balki kassiteritni flotatsiyalashda ham bir xildir. 
Kassiteritning toza yuzasi bilan olein kislotasining o‘zaro 
ta`sirlashishi natijasida u faqat molekulyar holatda adsorbsiyalanadi va 
mineral flotatsiyalanmaydi. Agar kassiteritning yuzasi ko‘p valentli 
metallar ionlari bilan faollashtirilsa, u holda yig‘uvchining birikishi 
kimyoviy surilish orqali sodir bo‘ladi va mineralning samarali 
flotatsiyalanishi uchun yetardi so‘rilgan qatlam hosil bo‘ladi. 
Og‘ir metal tuzlarining faollashtiruvchi ta`siri sulfidli minerallarni 
sulfgidril yig‘uvchi reagentlar yordamida selektiv flotatsiyalashda muhim 
rol o‘ynaydi. 
Deyarli barcha polimetall rudalarni boyitish fabrikalarida rux 
sulfidlarini faollashtirish uchun mis kuporosi (CuSO
4
·5H
2
O) qo‘llaniladi. 
Yig‘uvchi reagentning kimyoviy so‘rilishi mavjudligiga qaramasdan 
faollashtirilmagan sfaleritning yomon flotatsiyalanishi ksantogenatli 
ionlarning diksantogenidgacha oksidlana olmaganligiga bog‘liq bo‘lib, 
ushbu mineral yuzasining yuqori manfiy zaryadlanganligi bilan izohlanadi.

---

102