Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

Ishqoriy reagentlarning tazyiqlovchi ta’siri 
Ishqoriy reagent sifatida eng ko‘p soda, oxak va o‘yuvchi natriy 
ishlatiladi. Anion yig‘uvchilar mavjud bo‘lgan muhitda ular yordamida 
deyarli barcha minerallar flotatsiyasi tazyiqlanadi. Ishqoriy reagentlarning 
tazyiqlovchi ta’siriga mis sulfidi va mis kuporosi bilan faollashtirilgan 
sfaleritning turg‘unligi (chidamliligi) yuqori, temir sulfidining turg‘unligi 
(chidamliligi) esa past. Shuning uchun ushbu minerallarni flotatsiya 
usulida ajratishda ko‘pincha ishqoriy reagentlar qo‘llaniladi. 
Ishqoriy reagentlar asosan ikkinchi mexanizm bo‘yicha tazyiqlaydi. 
Bo‘tanadagi gidroksid ionlari konsentratsiyasining oshishi sulfidlar 
yuzasidan ksantogenat ionlarining chekinishiga olib keladi. 
Flotatsiyalanuvchi bo‘tanada mayin shlamlarning kaogulyatsiyasi va 
ularning yirikroq zarrachalar yuzasiga yopishishi kuzatiladi. Shlamlarnng 
yopishishi, hoh u gidrofob bo‘lsin, hoh gidrofil bo‘lsin, yirik zarralarni 
flotatsiyalanishini pasaytiradi. Gidrofil zarrachalar zarra va pufakcha 
orasidagi gidrat qatlamni parchalanishini to‘xtatsa, gidrofob zarrachalar 
esa pufakchaga yopishib olib, yirik zarralarni pufakchadan ajralib qolishini 
kuchaytiradi [10]. 

---

107 
Mayin shlamlarni kaogulyatsiyasi aksariyat hollarda tanlovchan 
hisoblanmaydi. Bunda har xil minerallarning shlamli zarrachalari bir biriga 
yopishib, o‘lchami kattalashadi va mayin zarrachalarni setektiv 
flotatsiyalanishini buzadi. 
Mayda zarrachalarning yirik zarralarga yopishshini oldini olish 
uchun qo‘llaniladigan reagent dispergator deb nomlanadi. Dispergator 
sifatida odatda suyuq shisha, fosfatlar, kraxmal, natriy sulfidi va bir 
qancha boshqa reagentlar ishlatiladi. 
 
31-rasm. 
Pirit yuzasiga ksantogenat adsorbsiyasi zichligi G ga 
ksantogenat [Kx
-
] va gidroksid [ON
-
] ionlari konsentratsiyasining ta`siri: 
1– ziryanovsk piritiga butil ksantogenati uchun; 2 – ziryanovsk piritiga etil 
ksantogenati uchun.