Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

 
70-rasm. 
Plastinkasimon elektrostatik separator.
 
1 – ostki elektrodlar; 2 – ustki elektrodlar; 3 – izolyatorlar; 
4-5 – qabul qilgichlar 
Bu jarayon plastinkalarning qiyalik burchagini, ular orasidagi 
masofani va beriladigan kuchlanganlikni o‘zgartirib boshqariladi.
Amaliyotda barabanli tojli va tojli–elektrostatik separatorlar eng 
ko‘p ishlatiladi. 71–rasmda barabanli tojli elektr separatorining sxemasi 
keltirilgan. 

---

294 
Qutichada podshipniklarda metall baraban–cho‘ktiruvchi elektrod 3 
aylanadi. Undan ma’lum masofada alohida quti 5 da barabanni hosil 
qiluvchiga parallel holda bir nechta ingichka o‘tkazuvchilar–tojlantiruvchi 
elektrodlar 4 tortilgan. Barabanning ustida yuklovchi voronka 2, ostida esa 
boyitish mahsulotlarini qabul qilish uchun bir nechta bo‘limlardan iborat 
qabul qiluvchi bunker 6 o‘rnatilgan. Barabanni yopishib qolgan 
zarrachalardan tozalash uchun aylanuvchi cho‘tka 1 ko‘zda tutilgan. Tojli 
elektrsizlanish hosil qilish uchun tojlantiruvchi elektrodlarga yuqori 
kuchlanish beriladi. Cho‘ktiruvchi elektrod yerga ulanadi [1]. 
71-rasm. 
Barabanli tojli elektr separatorining sxemasi
 
1 – cho‘tka; 2 – yuklovchi varonka; 3 – cho‘ktiruvchi elektrod; 
4 – tojlantiruvchi elektrod; 5 – quti; 6 – qabul qiluvchi bunker. 
Aylanuvchi baraban orqali material bunkyerdan elektrodlar 
orasidagi maydonga beriladi. Baraban yuzasida mineral zarrachalar ionlar 
oqimidan zaryad oladilar. Tok o‘tkazmaydigan zarrachalar barabanda 
zaryadini o‘zgartirmaydi, uning yuzasida ushlanib qoladi va bunkerning III 
bo‘limiga to‘kiladi. O‘tkazuvchi zarrachalar zaryadini tez o‘zgartiradi va 
baraban yuzasidan har xil zaryadlangan zarracha sifatida itariladi va I 
bo‘limga tushadi. Yarim o‘tkazuvchi zarrachalar esa II bo‘limga 
bo‘shatiladi. 
Sanoatda ishlatiladigan elektr separatori bir nechta barabandan 
tashkil topib, ularda asosiy separatsiya va mahulotlardan birini tozalash 
sodir bo‘ladi. 

---

295 
Elektr separatsiya asosan kamyob metallar rudalari (qalay, volfram, 
titan–sirkoniy, tantal–niobiy) ning konsentratlari sifatini me’yorga 
yetkazish, shuningdek, keramik mahsulotlarni, shishali qumlarni, fosforit, 
slyuda, olmos va h.k. larni boyitishda qo‘llanadi.