Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

 
69-rasm. 
Barabanli saralagichlarning sxemalari:
 
a) elektrostatik; b) tojli; d) tojli - elektrostatik saralagichlar; 
1- bunker; 2- baraban; 3 – elektrod; 4 – elektrod; 5- barabanni tozalash 
сho‘tkasi. 
Tojli saralagichlarda o‘tkazgichlar tojli elektrodda zaryadlanib, 
baraban elektroda zaryadsizlanadi va undan qochadi. Dielektriklar esa, 
qoldiq zaryad hisobiga baraban elektrodga yopishib olib, u bilan birga 
aylanadilar. Yarim o‘tkazgichlar esa dielektriklar bilan o‘tkazgichlar 
orasida to‘planadilar. (69-rasm, b). 
Tojli elektrostatik saralagichlarda zaryadlanish-zaryadsizlanish 
jarayonida o‘ziga tortuvchi elektrod ham qatnashadi. Tojli elektroda 
zaryadlangan o‘tkazgich zarracha baraban elektroda zaryadsizlanib undan 
qochadi va qo‘shimcha manfiy zaryadlangan elektrodga tortiladi. Bu 
traektoriyasini kengaytirishga olib keladi. 
Nazorat uchun savollar 
1. Elektr separatorlar qanday tuzilishga ega?
O’R OM B 
 
O’R OM B
O’R OM B 

---

292 
2. Plastinkasimon elektrostatik separator tuzilishini aytib bering. 
3. Barabanli tojli elektr separatorining sxemasini tushuntirib bering. 
4. Elektr separatsiyaga ta’sir etuvchi omillar haqida tushuntirib 
bering? 
5. Minerallarning moddiy tarkibi va ularning aralashmadagi 
miqdori. 
6. Elektrodlardagi kuchlanganligini bilasizmi? 
7. Yerga ulangan elektrodning aylanish tezligi haqida tushuntirib 
bering? 
 
 
6.4.
Elektr separatorlarining turlari, tuzilishi va ishlash 
prinsiplari 
 
Elektr separatorlarining tuzilishi.
Rudali va noruda foydali 
qazilmalarni boyitishda elektr separatsiyaning quyidagi usullari keng 
tarqalgan: 
elektrostatik separatsiya
– elektrostatik maydonda amalga oshiriladi. 
tojli separatsiya–
tojli razryadli elektrsizlashtirish maydonida 
amalga oshiriladi (zarrachalar ionlashish orqali zaryadlanadi). 
tojli–elektrostatik separatsiya
–tojli elektrostatik maydonda amalga 
oshiriladi. 
Kamdan–kam hollarda dielektrik separatsiya ishlatiladi. 
Elektr separatsiyasi usullarining bunday tasnifiga asosan elektr 
separatorlarini quyidagi asosiy guruhlarga bo‘lish mumkin.
elektrostatik
(barabanli, kamerali, pog‘onali, plastinkasimon), 
tojli va tojli–elektrostatik 
(barabanli, kamerali); 
triboadgezion; 
dielektrik; 
Har qanday elektr spearatorining tuzilishi zarrachani zaryadlovchi 
moslama va mineral zarrachaning ajralishi sodir bo‘luvchi separatsiya 
zonasi bilan aniqlanadi. 
Zaryadlovchi moslama va separatsiya zonasi alohida va birlashgan 
holda tayyorlanishi mumkin. Elektr separatorlarining ajralmas qismi–
yuqori kuchlanish manbai. 
Mineral zarrachalarni elektr–o‘tkazuvchanlikka qarab boyitish 
uchun o‘n oltita parallel plastinkasimon elektrodlardan tuzilgan 
plastinkasimon pog‘onali separator ishlatiladi (70–rasm). Pastki 
elektrodlar 
bir 
tekis, 
yuqorilari 
2–jalyuzisimon. 
Plastinkasimon 

---

293 
elektrodlarning bir qatori yerga ulangan, izolyatorlar 3 ga ulangan boshqa 
qatordagi elektrodlarga yuqori kuchlanganlik beriladi [11].
Dastlabki 
mahsulot 
elektrodlar 
orasida 
yuqoridan 
pastga 
harakatlanib, o‘n oltita elektr maydoni ta’siriga uchraydi. Tok o‘tkazuvchi 
zarrachalar tekis elektroddan uziladi va teskari elektrodning jalyuzlari 
orqali o‘tib, qabul qiluvchi idish 4 ga tushirib olinadi. Tok o‘tkazmaydigan 
zarrachalar separatorning hamma kaskadlaridan o‘tib qabul qiluvchi idish 
5 ga tushadi.