Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

 
Nazorat savollari 
1.
Boyitishning qanday sxemalarini bilasiz? 
2.
Boyitish sxemalarini tuzishda qanday omillar hisobga olinadi? 
3.
Suv shlam sxemasini hisoblash nima uchun zarur? 
4.
Uskunalar zanjir sxemasida nimalar ko‘rsatiladi? 
5.
Uskunalar zanjir sxemasida tayyorlash jarayonlari uskunalari 
qanday ko‘rinishda chiziladi? 
 
 
1.4.
Frаksiоn tahlil 
Hozirgi vaqtda tabiatda uch mingga yaqin mineral borligi ma'lum 
bo‘lib, shulardan 250 tasi gravitatsiya usuli bilan boyitish jarayonida 
qatnashadi. Yuqorida aytilganidek, gravitatsiya zarrachalarning zichligi, 
shakli va o‘lchamlari turli bo‘lib, muhitda har xil tezlik bilan 
harakatlanishi qonuniyatiga asoslangan boyitish usulidir. 
Shuning uchun, zichlik, shakl, zarracha o‘lchami va muhit xossalari 
degan tushunchalar bilan tanishib chiqamiz.
 
Qattiq zarracha xossalari 
Zarrachaning zichligi deb, uning massasini (m) hajmiga nisbatiga 
aytiladi va δ - harfi bilan belgilanadi: 
,
V
m
=

kg/m
3
. 
bu yerda: m - zarrachalarning massasi, kg; 
V - zarrachaning hаjmi, m
3
. 
Zarrachalarning 
kattaligi 
uning 
geometrik 
o‘lchami bilan 
belgilanadi. Hisob-kitoblarni soddalashtirish uchun zarra shaklini inobatga 
olinmagan holda, «ekvivalent diametr» degan tushuncha kiritilgan: 

---

18 
6
2
d
V

=
3
3
3
24
.
1
6
6



m
m
V
d
ý
=
=
=
Minerallarning zichliklari 1300-19300 kg/m
3
atrofida bo‘ladi (2-
jadval). 
Zarra shakli har xil bo‘lib, u mineralning tabiatiga bog‘liq. 
Hisoblashlar uchun shakl koeffitsiyenti degan tushuncha kiritilgan: 
S
V
S
Sm
3
/
2
87
,
4
=
=

. 
bu yerda, 

- shakl kоeffistenti; 
Sm - sharning yuzasi; 
S – noto‘g‘ri shaklli zarracha yuzasi. 
Quyida shakl koeffitsientining qiymati keltirilgan: 
Sharsimon 
1,0; 
Yumaloqroq 
0,8-0,9; 
Burchakli
0,7-0,8; 
Yalpoq
0,6-0,7.