Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar II xalqaro ilmiy anjumani

Gelioqurilmalar 
(quyosh 
kollektorlari): 
Xonadonlarni issiqlik va issiq suv 
bilan ta’minlash maqsadida suvni 
qizdirish 
Suvni chuchuklashtirish 
Turli xil quritish va bug’lantirish 
moslamalari 
Konsentratorli 
quyosh 
isitish 
qurilmalari: 
Quyosh pechlari, texnologik isitish 
qurilmalari, 
quyosh 
oshxonalari(kuxnya) 
Termoelektr generatorlar: 
Termoelektron emissiya 
Termo elementlar (termojuftlik) 
Fotoelektr generatorlar
: 
Fotoelektron emissiya 
Yarimo’tkazgich elementlar 
Fotokimyo va fotobiologiya: 
Fotoliz (fotodissosiasiya) 
Fotosintez 

---

Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar

II xalqaro ilmiy anjumani 
 
19-20 noyabr 2021 yil 
65 
Quyosh nurlanishi qabul qilgichlari muvozanat haroratini oshirish 
imkoniyatlari. 
Yapaloq kollektorlar. 
Ko’pchilik qurilmalarda elektr energiyasini issiqlik energiyasiga aylantirish 
maqsadida quyosh nurlanishini qabul qiluvchi qurilmalar – kollektor ishlatiladi 
(rasm. 1). Shaffof qatlam issiqlik o’tkazuvchanlik va konveksiya hisobiga 
kollektordan issiqlikning ketishini susaytiradi. 
1 - rasm. Yapaloq quyosh kollektorlari. 
Quyosh nurlanishi intensivligi 
R
deb, bunday turdagi radiasiya uchun 
plastinaning yutish imkonini 
α
s
deb belgilasak. Quyosh nurlari ta’sirida plastina 
muvozanat harorati 
T
ga yetgunga qadar qiziydi. Bunday haroratda tushayotgan va 
qaytayotgan nurlanishning intensivligi teng, ya’ni
α
s 
R = εσT
4 
bunda 
ε
— 
past haroratlarda plastinaning nur tarqatish imkoni quyidagi 
formula orqali 
T
muvozanat haroratiga ega bo’lamiz 
σ
Р
ε
α
Т
с


4
Muvozanat harorati qanchalar yuqori bo’lsa, 
α
s
/ε
munosabat qiy mati ham 
shuncha yuqori bo’ladi. 1.2. jadvalga binoan ushbu munosabat ba’zida, xususan 
silliqlangan metallar uchun 2-3 ga teng bo’ladi, biroq odatda u ancha kichik 
qiymatga ega bo’ladi. Biroq silliqlangan metallarning nurni yutish imkoni past 
bo’lgani uchun quyosh kollektorlari ishlab chiqarishga yaroqli emas. Bunga 
o’xshash maqsadlar uchun nurni yutish imkoni yuqori bo’lgan materiallar 
tanlanadi, bunday materiallar uchun 
α
s
/ε
munosabat 1 ga yaqin bo’lishi kerak.
Bunday materiallar neytral yutuvchi maturiallar deb ataladi.
R 
= 800 Vt/m
2
deb olsak, tenglamadan muvozanat hararati 343 K (70° S) ga 
tengligini aniqlaymiz. Ushbu qiymat qora plastina haroratiga yaqin. Bunday 
yutuvchi materialli issiqlik dvigatelining FIK (343-300)/343 =0,125 dan yuqori 

---