Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar II xalqaro ilmiy anjumani

 
TENZODATCHIKLAR KONSTRUKSIYALARI VA 
 O’LCHASH USULLARI 
 
F. Isayev
1
, S. Tursinbaev
2
, F.R. Bozorov
1
,
A. Abdurazzaqov
1
, O. Maulenbergenov
1

1
Toshkent davlat texnika universiteti 
2
Nukus davlat pedagogika institute, e-mail: [e-mail] 
Ko’p yillar davomida datchiklarni konstruksiyalash, ishlab chiqarish 
mashinasozlik va aniq mexanika texnologiyalariga asoslangan. Ushbu 
texnologiyalar yetarlicha moslashuvchan va tasdiqlangan bo’lib, asbob-uskunalarni 
ishlab chiqaruvchilarga datchiklar uchun ishlash va ularning konstruksiya 
variantlarini tanlashda ko’proq erkinlik beradi. Har bir datchik uchun o’ziga mos 
texnologiyasi va konstruksiyasi mavjud bo’ladi. Buning natijasida datchiklarning 
narxi elektron sxemalar qismlarining narxiga nisbatan keskin oshib ketishiga olib 
keldi. O’lchash aniqligi talablari qat’iylashgan sari tan narxining yanada oshishiga 
olib keldi. Ishlab chiqarish texnologiyasi taraqqiyoti datchiklar ishlab chiqarish 
texnologiyasini tubdan yangilash, ko’p miqdorda ishlab chiqarishni engillashtirish 
masalasini keltirib chiqardi. Hozirgi kunda ishlab chiqarilayotgan datchiklar 
texnologiyasi unifikatsiya qilinmoqda. Shuning natijasida datchiklarning tan narxi 
ancha arzonlashmoqda [1-2]. 
P- tipdagi yarimo'tkazgichda teshiklarning konsentrasiyasi elektronlar 
konsentrasiyasidan ancha yuqori. N- tipidagi yarimo'tkazgichda elektronlar 
konsentrasiyasi teshiklar konsentrasiyasidan ancha yuqori. Agar ikkita 
yarimo'tkazgich o'rtasida uzluksiz kontakt o'rnatilsa, u holda diffuziya oqimi paydo 
bo'ladi - tartibsiz harakatlanadigan zaryad tashuvchilar, ular ko'p bo'lgan joydan 
ular kamroq bo'lgan joyga oqib o'tadi. Bu diffuziya yordamida elektronlar va 
teshiklar ular bilan zaryad olib yurishadi. Natijada, chegaradagi mintaqa 
zaryadlanadi va mintaqa yarimo'tkazgichli p-turi, elektronlar keltirgan qo'shimcha 
manfiy zaryad oladi va chegara hajmi, n- tipidagi yarimo'tkazgichdagi mintaqa 
teshiklar hisobiga musbat zaryad oladi. Shunday qilib, o’tish qarama -qarshi ikki 
maydon bilan o'ralgan bo'ladi. Mintaqalarining shakllanishidan kelib chiqadigan 
elektr maydoni qarama -qarshi yo'nalishda siljish oqimini keltirib chiqaradi. 

---