Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar II xalqaro ilmiy anjumani

Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar

II xalqaro ilmiy anjumani 
 
19-20 noyabr 2021 yil 
361 
ДАТЧИКЛАРДАН КЕЛАЁТГАН МАЪЛУМОТЛАРНИ 
КОМПЮТЕР ХОТИРАСИГА САҚЛАШ 
 
А.Э.Эргашев, Ш.Н.Абдукаримов, А.Ҳ.Ҳайдаров 
ТДТУ 
 
Ҳар хил технологик жараёнларни автоматлаштиришда уларнинг 
кўрсаткичлари ҳақида маълумот олиш зарур ҳисобланади. Бу мақсадда 
бирламчи ўзгартиргичлар (ёки датчиклар) кенг қўлланилади. 
Датчик деб назорат қилинаётган ёки ростланаётган катталикни керакли 
ёки автоматика тизимининг кейинги элементларида қўллаш учун қулай 
қийматга ўзгартирадиган воситага айтилади. 
Датчикларнинг аниқ ва ишончли иши, бутун тизим ишини тегишли 
асосий кўрсаткичларини белгилаб беради. Датчиклар юқори таъсирчанлик 
(сезгирлик) ва аниқликка, узоқ хизмат муддати ва ишда бешикастликка, 
кичик ўлчам ва оғирликка, ҳамда паст нархга эга бўлишлари керак. 
Шартли равишда, датчикларни қабул қилувчи, оралиқ ва ижрочи 
қисмлардан иборат деб ҳисоблаш мумкин. Қабул қилувчи қисми, кириш х 
миқдорини ўзгаришига таъсирланиб, уни қандайдир оралиқ миқдорга 
ўзгартиради. Бу миқдор, шунга ўхшаш физикавий миқдорнинг эталон 
(намуна) қиймати билан таққосланади. Сўнгра эса, бу датчикни ижрочи 
қисмига таъсир этиб, чиқиш y сигналини шакллантиради. Кириш х 
миқдорини физикавий таркибига қараб –электр, иссиқлик, механик, оптик, 
акустик, суюқлик ва газ датчиклари ажратилади. Электр датчиклар ток, 
кучланиш, қувват, частота, магнит оқимни; иссиқлик датчиклар–ҳарорат ва 
иссиқлик миқдорини; механик датчиклар куч, босим, силжиш, тезлик, 
тезланиш; оптик датчиклар нур кучи, ёритилишни; акустик датчиклар товуш 
кучи, уни частотаси, қувватини; суюқлик ва газ датчиклари-босим ва 
тезликни ўлчашади. 
1-расм. Датчик турлари 

---