Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar II xalqaro ilmiy anjumani

54
, No 9. pp. 1643-1654. 
 
 
 
 

---

Fotoenergetikada nanostrukturali yarimo‘tkazgich materiallar

II xalqaro ilmiy anjumani 
 
19-20 noyabr 2021 yil 
284 
BIPOLYAR TRANZISTORLARNING VOLT-AMPER 
 TAVSIFINI TADQIQ ETISH 
 
B.A Abduraxmanov., N.U Abdullayeva., J Abdurazzoqov. 
Toshkent davlat texnika universiteti, Toshkent, O‘zbekiston 
Zamonaviy elektronika uchun bipolyar tranzistorlarning amaliy ahamiyatini 
baholab bo‘lmaydi. Bipolyar tranzistorlar signallarni hosil qilish va kuchaytirish, 
elektr o‘zgartirgichlarda, signallarni qabul qilgichi, uzatgichi hamda boshqa 
ko‘plab qurilmalarda ishlatilib kelinmoqda. 
Bipolyar tranzistorlar turli qurilmalarda odatda kuchaytirish, to‘siq yoki kalit 
rejimida ishlatiladi. Kuchaytirish rejimida baza toki tranzistorni ochiq holatda 
bo‘lishini ta’minlovchi ushalab turish tokining qiymatidan pasaytirmagan holatda 
ushlab turiladi. Mazkur rejimda baza tokining tebranishi katta qiymatdagi kollektor 
tokini tebranishini keltirib chiqaradi. Kalit rejimida (1, a – rasm) bipolyar tranzistor 
berk holatdan ochiq holatga o‘tadi. Bu bilan tranzistor tezkor elektron kommutator 
vazifasini bajaradi. To‘siq rejimida 1, b – rasm baza tokini o‘zgartirish orqali 
kollektor zanjiriga ulangan yuklama toki boshqariladi [1]. 
Bipolyar tranzistorlar statik va dinamik tavsiflar bilan tavsiflanadi. Bipolyar 
tranzistorlar uchun kirish va chiqish zanjirlari uchun statik tavsiflari mavjuddir. 
Bipolyar tranzistorning statik volt-amper tavsifi deyilganda bipolyar tranzistorning 
kirishidagi (chiqishi) tokning tranzistorning kirishiga (chiqishi) qo‘yilgan 
kuchlanishga bog‘liqligi tushuniladi. Mazkur bog‘liqlikni talaba tajribada olishi va 
uning yordamida diodga ta’luqli bo‘lgan parametrlarni aniqlash orqali nazariy 
olingan bilimlarni o‘zlashtrishda muhim hisoblanadi. 
a) 
b)
1-rasm. Bipolyar tranzistor kalit (a) va to‘siq (b) rejimida ishlashi 
Bipolyar tranzistorning VATni aniqlashning sodda usuli volt-amper usuli 
hisoblanadi. Mazkur usulning elektron sxemasi 2-rasmda ko‘rsatilgan. Rasmdan 
ko‘rinib turganidek sxema ikkita manba, ikkita ampermetr, ikkita voltmetr va 
o‘lchanayotgan bipolyar tranzistordan tashkil topgan. Bipolyar tranzistorning 
kirish tavsifini olish uchun chiqish zanjiriga ma’lum bir qiymatdagi kuchlanish 

---