Fosforli o’G’itlar reja

Suvda eruvchan fosforli o’g’itlar
O d d i y s u p e r f o s f a t - maydalangan fosfat xom ashyosiga 57% li sulfat kislotasi bilan ishlov berish natijasida kaliy monofosfat va kalsiy sulfat, vodorod ftorid aralashmasi olinadi. Vodorod ftorid uchib ketadi, u maxsus uskunalar orqali to’plab olinadi.
(Ca₃(PO₄)₂)₃ * CaF₂ + 7H₂SO₄ + 3H₂O = 3Ca(H₂PO₄)₂ *H₂O +7CaSO₄+2HF
1 tonna xom ashyo uchun 1 t kislota sarflanadi va 2 tonna mahsulot olinadi. Shu tufayli o’g’it tarkibidagi fosfor miqdori xom-ashyoga nisbatan 2 marta kamayadi.
Apatitdan tayyorlangan superfosfatda kamida 19%, fosforitdan olinganda esa 14% o’zlashtiriluvchan P₂O₅ bo’ladi.
O’g’it ishlab chiqish jarayonida aralashmani yaxshilab aralashtirmaslik sababli sulfat kislotasi bir muncha ortiqcha miqdorda to’planib, qolib, u uch kalsiyli fosfatni fosfor kislotasi, kalsiy sulfat va vodorod ftoridgacha parchalaydi.
(Ca₃PO₄)₂) *CaF₂ + 10H₂SO₄ =6H₃PO₄ + 10CaSO₄ + 2HF
Erkinfosforkislotasitayyormahsulottarkibida 5-5,5% gachayetishimumkin. Erkin kislotaning bo’lishi o’g’itning fiziologik nordonligi va gigroskopikligi yuqori bo’lishiga olib keladi. O’g’it nordonligini neytrallash maqsadida ammiaq ohak yoki fosforit qo’shiladi.
Agar o’g’it olish jarayonida yaxshilab aralashtirmaslik oqibatida sulfat kislota yetishmasa, kalsiy gidrofosfat - suvda kam eruvchan fosfat hosil bo’ladi:
(Ca₃(PO₄)₂)₃ * CaF₂ + 4H₂SO₄ + 12H₂O = 6CaHPO₄ * 2H₂O + 4CaSO₄+ 2HF
Shunday qilib, superfosfat tarkibiga kalsiy monofosfat, kalsiy difosfat, erkin fosfor kislotasi kiradi. Monofosfat va fosfor kislotasi o’g’it tarkibidagi P₂O₅ ning 75-90% ini, difosfat esa 10-25% ini tashkil etadi. Superfosfat kukun holida va donador shaklda ishlab chiqariladi.
K u k u n s i m o n s u p ye r f o s f a t - och kul rang (apatit) yoki to’q kul rang (fosforit) o’ziga xos o’tkir hidli kukun modda.
Neytral asoslar bilan to’yingan tuproqlarda kukunsimon superfosfat difosfat shaklidagi birikmaga tezda o’tib ketadi: