Fiziologiyasi va gigiyenasi

Aqliy va jism oniy mehnat vaqtida yurak-tom irlar tizim ining 
funksiyalari. Bolalar ulg'aygan sayin jism oniy ish bajarganda puls 
soni  ortib  boradi.  8 -9  yoshli  bolada jism oniy  ish vaqtida maksimal 
puls  184,  14-15  yoshda  206  bo'ladi.  16-18  yoshli  o'sm iiiarda jis ­
moniy  ish  vaqtida  maksimal  puls  bir  oz  siyraklashib  196,  qizlarda 
esa201  bo'ladi. Jismoniy ishdan so'ng 8 yoshli bolalarda puls tezroq
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

va  16-18  yoshli o'sm irlarda sekinroq bo'lib, asli holiga keladi.  Bo­
lalar  charchaganda  o'rtacha  puls  siyraklashadi.  O 'quvchilar  o'quv 
yili  oxiriga borib,  charchab  qoladi,  shunda yurak  qisqarishi  ortadi. 
Bola jism oniy  tnashq  bilan  muntazam  ravishda  shug'ullanib tursa, 
yuragining massasi va sistolik hamda daqiqalik hajmi ancha ortadi. 
K o'plab ilmiy tadqiqot ishlarining natijalariga k o ‘ra,chang‘ida yur- 
ganda,  velosiped  uchganda,  futbol  o'ynaganda,  yengil  atletika  va 
boshqalar bilan shug'ullanganda, bolalar yuragining massasi,  sisto­
lik  va daqiqalik  hajmi  ortadi.  Yurakning  sistolik hajmi  muskul  ishi 
vaqtida  12 yoshli  bolalarda  104 s m \  13  yoshda  112  sm3,  14 yoshda 
116  sm3  bo'ladi.
Yurak-tomirlar  tizim iga  turli  his-hayajon  (xursandchilik,  g'am . 
og'riq.  qo'rquv  va  boshqalar)  kuchaytiruvchi  yoki  susaytiruvchi 
ta ’sir  etadi.