Fiziologiyasi va gigiyenasi

Yurakning tuzilishi. Yurak ikkita b o im ach a va ikkita qorincha: 
to 'rtta  kameradan  iborat  kovak  organdir.  Yurakning  o 'ng  va  chap 
qismlari  bir-biridan  uzluksiz  to 'siq  bilan  bo'lingan.  BoMmacha- 
lardan  qorinchalarga,  qon  to'siqlardan  bo'lm acha  va  qorinchalar 
orasidagi  teshiklardan  o'tadi.  Teshiklar klapanlar bilan jihozlangan 
boMib,  ular  faqat  qorinchalar  tom onga  ochiladi.  Klapanlar  tuta- 
shuvchi  tabaqalardan  hosil  bo'ladi  va  shuning  uchun  ham  tabaqali 
klapanlar  deb  ataladi.  Yurakning  chap  qismidagi  klapanlar  ikki  ta­
baqali  bo ‘lsa,  o ‘ng  tomondagisi  uch  tabaqalidir.
Chap  qorinchadan  aortaga  va  o 'n g   qorinchadan  o'pka  arteri- 
yalariga chiqish joyida yarim ovsimon klapanlar joylashgan. Yarim 
ovsimon  klapanlar  qonni  qorinchalardan  aortaga  va  o 'p k a  arteri- 
yasiga chiqishiga imkon  beradi  va qonni  tomirlardan  qorinchalarga 
qaytib  kirishiga  qarshilik  ko'rsatadi.
Yurak klapanlari qonni  faqat  bir tom onga qarab harakatlanishini 
ta ’min  etadi.  boMmachalardan -  qorinchalarga.  qorinchalardan  esa 
arteriyalarga.
Yurakning  yuqorigi  kengaygan  qismini  asos.  qisqargan  pastki 
qismini  esa  yurak  uchi  deb  vuritiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Odam  yuragining  massasi  250  g  dan  360  g gacha bo'ladi.
Yurak  to 'sh   suyagining  orqasida  qiyshiq  yotadi.  Uning  asosi 
orqaga,  yuqoriga  va o'ngga  yo'nalgan  bo'Isa,  uning  uchi  esa past- 
ga,  oldinga  va  chapga  yo'nalgan  b o ‘ladi.  Yurakning  uchi  ko'krak 
qafasining  oldingi  qismining  V  chap  qovurg'alar  orasida  yotadi: 
ana  shu  yerda  yurak  qisqargan paytda yurak zarbi  yoki  turtkisi  se- 
ziladi.
Yurakni devorlarining asosiy massasini  kuchli m uskullar -  mio- 
kard  tashkil  etadi  va  ular  maxsus  turdagi  ko'ndalang  talg 'ir  mus- 
kul  to'qim asidan  iboratdir.  Yurakning  turli  qismlarida  miokard- 
ning  qalinligi turlichadir.  U  bo'lm achalarda  ancha  nozik  va yupqa 
(2-3  mm),  chap  qorincha  esa jud a  kuchli  muskulli  devorga  ega,  u 
hatto  o 'n g   qorinchaga  nisbatan  2.5  martaga  qalindir.
Yurak  muskullarining  asosiy  massasi  yurakka  xos  bo'lgan -  ti- 
pik  tolalar  bilan  nam oyon  bo'ladi.  ular  yurak  bo'lim larini  qisqa- 
rishini  ta'm in   etadi.  Ularning  asosiy  funksivasi  -   qisqaruvchanlik. 
Bu  tipik  ishchi  yurak  muskulaturasidir.  Bundan  tashqari,  yurak 
muskullarida  tipik  tolalar  ham  mavjud.  Yurakdagi  qo'zg 'alish   va 
uning bo'lm achalardan qorinchalarga o'tkazilishi atipik tolalarning 
faolivati  bilan  bog'liq.
Yurak  muskullarining  atipik  tolalari  qisqaruvchi  tolalardan 
o'zining  tuzilishi  va  fiziologik  funksiyalari  hamda  xususiyatlari 
bilan  farq  qiladi.  Ularda  ko'ndalang  talg'irligi ju da  zaif k o ‘rinadi. 
Lekin  yengil  qo'zg'aluvchan  va  zararli  ta'sirlarga juda  turg'unlik 
xususiyatlari  yuqoridir.  M uskullarning  atipik  tolalarining  yuzaga 
kelgan  q o 'zg'alishni  yurak  bo'vlab  o'tkazish  xususiyati  uchun  uni