Fiziologiyasi va gigiyenasi

6. 2.  Ta’m  bilish  analizatori
O g 'iz  bo'sh lig'i  shilliq  qavatining  epiteliyasida  yumaloq  yoki 
oval  shaklidagi  ta ’m  bilish  pivozchalari  joylashgan.  Har  bir  pi- 
yozchada  2 -6   ta  ta ’m  bilish  hujayralari  bo'ladi.  Katta  odam da  pi- 
vozchalarning  umumiy  soni  9  ming  tagacha  yetadi.  Ular  tilning 
shilliq  qavatidagi  so'rg'ichlarda  joylashgan.  Tilning  uchida  150- 
200  ta zam burug'sim on  ta'm   bilish  pivozchalari,  asosida esa  barg- 
simon  piyozchalar  bor.  Bundan  tashqari.  ta'm   bilish  pivozchalari 
yumshoq  tanglay  yuzasida.  yutqinning  orqa  devorida  va  hiqildoq 
ustida jud a  siyrak joylashgan.  Har  bir ta ’m  bilish  piyozchalaridagi
2-3  ta  nerv  tolalaridan  markazga  intiluvchi  impulslar  o'tadi.
Tilda  shirin,  achchiq.  nordon  va  sho'rni  sezuvchi  ta'm   bilish 
retseptorlari joylashgan.  Shiringa  tilning  uchi,  achiqqa  asosi,  nor- 
donga ikki yon qismi,  sho'rga esa tilning uchi  va asosi  sezgir b o 'la­
di. M oddalarning ta'm i  ular suvda yoki  so'lakda erigan holda qabul 
qilinganda  yaxshi  seziladi.  N ordon  reflektor  ravishda  yurak  qisqa- 
rishini  tezlatadi,  qon  tomirlar  devorini  toraytiradi,  teri  haroratini 
pasaytiradi.  Shirinlik  tomirlarni  reflektor  ravishda  kengaytiradi, 
oyoq qon tom irlarining qonga to'lishini  yaxshilaydi,  miyaning ich­
ki  bosimini  kamaytiradi  va tana haroratini  oshiradi. Yangi  tug'ilgan 
bola hayotining birinchi  soati  va birinchi  kunidagi  nordon. achchiq, 
sh o 'r  va  shirin  ta'sirga javob  reaksiyasi  ta'sirlovchining  tabiatiga 
mos  kelmaydi.  8-10  kundan  boshlab  shirinlikka  adekvat  reaksiya 
paydo  b o'la  boshlaydi.
Bir yoshdan  to  6  y oshgacha ta'm   bilish  retseptorlarining  sezuv- 
chanligi  ortib  boradi.  M aktab  yoshidagi  bolalarning  ta'm   bilishi
174
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

katta odamlarning ta'm  bilisbidan uncha farq qilmaydi.  Keksalarda 
ta 'm   bilish  sezgisi  kamayadi.