Fiziologiyasi va gigiyenasi

6. 3. Hid  bilish  analizatori
Odam  turli  moddalarning  hidini  burunni  yuqori  chig‘anoqlari- 
ning  o i t a   qismi  va  burun  to 'sig 'in in g   shilliq  pardasidagi  maxsus 
retseptorlar  orqali  sezadi.  Hid  bilish  hujayralari joylashgan  shilliq 
pardaning  yuzasi  5  sm2  keladi.  Hid  bilish  hujayralarining  o ‘siqlari 
hidlash nervini  hosil  qiladi.  M oddaning zarrachalari  hidlash nervi- 
ni  hosil  qiladi.  M oddaning  zarrachalari  hidlash  sohasining  shilliq 
pardasiga tushib,  hid  bilish hujayralariga ta'sir etishi  natijasida hid 
sezgisi  vujudga  keladi.
Hid bilish tufayli  odam va hayvonlar turli gazlarni  va ovqatning 
hidini  sezadi.  Hid  sezgisi  nihoyatda  o 'tk ir va  nozik.  M odda havo­
da juda  oz  tarqalgan  b o is a   ham  odam  uning  hidini  sezadi.  1  litr 
havoda  1  :  1  000  000  g  nisbatda  efir  b o ig a n d a  ham  odam  uning 
hidini  biladi.  Hidlash  a ’zosi.  ayniqsa,  vodorod  sulfid  gazi  hidiga 
nihoyatda  sezgir  b o ia d i.  B a'zi  bir  hayvonlarda  hid  bilish  sezgisi 
juda ham nozik b o ia d i.  B a'zi  iskovich  itlar nihoyatda kuchsiz hid- 
ni  ham  sezadi.
Yangi tu g ilg a n  bola binafsha,  valeriana,  anis va boshqa nohush 
hidlarga  nisbatan  yuz  mimikasini  o'zgartirish,  nafas  olish  va  puls 
0
‘zgarishi bilan javob beradi. Kuchli hid ta'sir ettirilganda u chuqur 
va  tez-tez  nafas  oladi  hamda  tom ir  urishi  o'zgaradi.  Bola  4  oylik 
b o ig an id an  boshlab turli hidlarni to iiq ro q  ajratadi. B og‘cha yoshi­
dagi  bolalarda hidlash retseptori  rivojlanishda  davom  etadi.