Fiziologiyasi va gigiyenasi

Katta  yarim sharlardagi  elektr  faolliklar.  Elektroensefalo-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

gramm ada turli  amplitudali  (5 -10 dan 200-300 m 2 gacha) va chas- 
totali (0,5  dan 60 m arta/sekundga o'zgaruvchi) to'lqm lam i kuzatish 
mumkin.  Elektr faollikning ancha aniq va k o 'p   uchraydigan turlari 
shartli  ravishda grek harflari  Q  L В  G  harflari  bilan belgilanadi.
3-jadval
Elektroensefalogram m a  ritmlari
R itm ning  nom i
Q ‘zgarish  chastotasi,  sek.
Delta -  ritm
1,5-3
Teta -  ritm
4-7
Alfa-ritm
8-13
Beta-ritm
14—35
Elektroensefalografiya  usuli  ham  shartli  reflekslar  usuli  singari 
miya  faoliyatininig  funksiyalarini tabiiy  sharoitlarda о 'rg an ish im- 
konini  beradi.
5 .1 .  Shartli va  shartsiz  reflekslar
Shartli  reflekslarni  shartsiz  reflekslardan  farqi.  Shartsiz  ref­
lekslar -  organizmning tu g in a  reaksiyasi b o iib ,  evolutsiya jarayo- 
nida  shakllangan  va  mustahkam langan  va nasldan-naslga beriladi. 
Shartli  reflekslar  hayot  davom ida  yuzaga  keladi.  mustahkamlana- 
di,  so'nadi  va  shaxsiv  hisoblanadi.  Shartsiz  reflekslar  turlarga  xos 
b o ig a n   xususiyatlardan  biridir,  y a ’ni  o 'sh a  turga  xos  b o ig a n   in- 
dividlarning  ham masida  kuzatiladi.  Shartli  reflekslar  m a iu m   tur­
ga  mansub  b o ig a n   individlarning  ayrimlarida  b o iish i  mumkin, 
ayrim larida  esa  b o im ay d i.  Shartsiz  reflekslarning  hosil  b o iish i 
uchun maxsus  sharoitlar talab  etilmaydi,  agar m a iu m  retseptorlar- 
ga  adekvat  ta ’sirotchilar  ta'sir  ettirilsa.  albatta,  hosil  b o ia d i.
Shartli  reflekslar  hosil  b o iish i  uchun  maxsus  sharoitlar  talab 
qilinadi,  ular  har  qanday  retseptiv  m aydondan  (maqbul  kuchi  va 
davom iyiigiga  ko'ra)  har  qanday  qo'zg'atuvchiga  hosil  b o iish i 
m um kin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shartsiz  reflekslar  nisbatan  doimiv.  turg'un.  o ‘zgarmas  va  umr 
davomida  saqlanib  qoladi.  Shartli  reflekslar  o'zgaruvchan  va juda 
harakatchan  bo'ladi.
Shartli  reflekslarning  bajarilishida.  asosan,  markaziy  asab 
tizim ining  po'stloqosti  bo'lim lari  ishtirok  etadi.  Bu  reflekslar 
yuqori  darajada rivojlangan  hayvonlarda  ularning  katta  yarim shar­
lari  p o 'stlo g 'i  olib  tashlanganidan  keyin  ham  bajarilishi  mumkin. 
Ammo,  katta  yarim sharlar  po 'stlo g 'i  olib  tashlanganidan  keyin 
shartsiz  reaksiyalarning  kechish  xarakterini  o'zgarishini  ko'rsatish 
imkoni  yaratildi.  Bu  esa  shartsiz  reflekslarni  bajarilishida  po'stloq 
ishtirok  etishi  haqida  gap  yuritish  imkonini  beradi.
Shartsiz  reflekslarning  miqdori  nisbatan  unchalik  katta  emas. 
Ular  o'z-o'zid an   organizmni  tinimsiz  o'zgaruvchan  tashqi  muhit 
sharoitiga  moslashtira  olmaydilar.  Shartli  reflekslar  organizmning 
hayoti  davomida  jud a  ko'plab  hosil  bo'lishi  mumkin,  yashash 
sharoiti  o'zgarishi  bilan  ulardan  ko'pchiiigi  o'zlarining  biologik 
ahamiyatini  o'zgartiradi.  so'nadi.  yangi  shartli  reflekslar  hosil 
bo'ladi.  Bu esa  hayvonlar va odamlarni  o'zgaruvchan tashqi  muhit 
sharoitiga  yaxshi  tarzda  moslashish  imkonini  beradi.