Fiziologiyasi va gigiyenasi

Miya qutisi. 
M iya qutisi -  bu boshning skeleti.  M iya qutisining 
ikkita  bo'lim i  farqlanadi.  Miy a  yoki  quti  va  yon  tomon  yoki  yuz 
suyaklari.  M iya  qutisi  bosh  miya joylashgan joy  hisoblanadi.
Bosh  skeletining  miya  bo'lim i  tarkibiga juft  b o im ag an   (ensa, 
qilichsimon,  peshona  va  tursimon)  va ju ft  (tepa va  chakka)  suyak­
lar kiradi.  Qilichsimon va to'rsim on  suyaklar miya  va yuz qismlari 
chegarasida joylashgan.  Bosh  suyagining barcha suyaklari  harakat- 
lanmavdigan  holda  birikkan.  Chakka  suyagining  ichida  eshitish 
a'zosi  joy lashgan  bo'lib.  unga  keng  eshitish  teshigi  kiradi.  Ensa 
suyagining  katta  teshigi  orqali  miya  qutisi  umurtqalar  kanali  bilan 
tutashadi.
Bosh  suyagining  yuz  b o iim id a  ko'plab  suyaklar  juft  bo’ladi. 
Yuqorigi ja g ',  burun.  yosh.  yonoq.  tanglay'  va  pastki  burun  rakovi- 
nalar.  Uchta, ju ft  bo’lmagan  suyaklar  soshnik.  pastki ja g ’  va til  osti 
suyaklari.  Pastki  ja g ’  -   bosh  suvagidagi  yagona  harakatlanadigan 
suyakdir.  Bolalarning  yosh  paytlaricla  bosh  suyagining  miya  qis­
mi, yuz qistniga nisbatan ancha rivojlangan  bo’ladi.  Bosh  suyaklari 
hay otning  birinchi  yilida  ju da  jadal  rivojlanadi.  Bolaning  13-14 
yoshidan boshlab yuz bo'lim i  ancha tez rivojlanadi va miya b o iim - 
idan  ustun  bo'ladi.  Yangi  tug'ilgan  bolada  miya  qutisining  hajmi 
yuz  suyagi  hajmidan  8  marta  katta  bo'lsa,  voyaga y etgan  odam lar­
da  2-2.5  marta  katta  bo'ladi.
Yangi  tug'ilgan  bolalarning  bosh  suyaklari  bir-biri  bilan  birikti­
ruvchi  to'qim ali  yupqa  parda  bilan tutashgan  b o iad i.  Bu pardalar- 
ning  soni  bir  necha  suy aklar  birikkan joy da  yanada  ko'proq  b o i a ­
di.  Bu -   liqildoqdir.
Liqildoq har  bir tepa  suyakiarining  burchaklari  bo’yiab joylash­
gan  b o iib , ju ft  b o im ag an  peshona va ja g '  hamda juft oldingi  yon- 
bosh va keyingi  yonbosh  liqildoqlarni  hosil  qiladi,  Liqildoq  tufay li
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bosh  suyagining  ustki  qismi  o'zining qirralari  bilan bir-biriga kirib 
turadi.  Bunday  holatda bo'lgan  bosh  suyagi  bola tug'ilgan  paytida 
uni tug'ish  y o ila ri  orqali  o'tishida muhim  ahamiyatga  ega.
Kichik  liqildoqchalar  2—3  oylikka  borgach  bitadi,  ayniqsa.  pe- 
shonaning  liqildog'i  jud a  yengil  paypaslanadi  va  faqat  bir  yarim 
vashar  bo'lgan  paytdagina  bitadi.