Fiziologiyasi va gigiyenasi

6. 6. Teri analizatorlarining yoshga oid
xususivati va gigiyenasi
Teri ko'p qavatli epiteliy to'qim asidan tashkil topgan b o iib , 
organizmni tashqi tomondan o'rab,uni tashqi muhitning barcha 
mexanik. fizik, kimyoviy va boshqa ta'sirlardan himoya qilib. or-
188
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ganizm tanasining butunligini ta ’minlaydi. Teri organizmni tashqi 
m uhitdan organizmning ichki a'zolari faoliyatiga ham salbiy ta ’sir 
k o ‘rsatuvchi tennik, mexanik, fizikaviy va boshqa ta ’sirlami seza- 
di. Bulardan tashqari issiqlikni boshqarishda va m oddalar almashi- 
nuvida ham qatnashadi.
Teri qalin bo‘lib, tanada o'rtacha 1.6 sm2 sathga ega. U uch qa- 
vatdan ustki epiteliy qavat - epidermisdan. o 'lta qavat-biriktiruv- 
chi to ‘qimadan iborat. Asl teri - dermisdan va ichki qavat teri osti 
vog' klechatkasidan tashkil topgan. Ostki qavatda yangi hujayralar 
hosil qilib turadi. Yosh bolalarda epidermis vupqa boTadi. Epider­
mis qavati tekis. yaxlit boTganligi uchun organizmga infeksiya 
o ik azm av d i.
Haqiqiv teri 
- derma qalin b o iib , epidermisning ostki qismi­
da joyiashgan. Haqiqiy terida ter bezlari, soch va tuklar ildizi, qon 
tomirlari, retseptorlar va pigment hujayralari b o ia d i.
Ter bezlari term ing hamma qismida tarqalgan b o iib , faqat lab- 
ning pushti qismida, jinsiy organda va quloq suprasida b o im ay d i. 
Ular q o i-o y o q kaftida, chot b o'g'im ida, q o itiq ostida zich jo y ­
lashgan b o ia d i. О damning Ism 2 terisida 500—1000 tagacha ter bez­
lari b o ia d i. L iar bir kecha kunduzda o'rtacha 500 ml ter ajratib 
chiqaradi.
Ter bezlarining navchasi ingichka b o iib , uzunligi 2 mm keladi, 
u terining epidermis qismida teshik bilan tashqariga ochiladi. Ter 
bezlarining faoliyati tufayli organizmdagi o ita c h a suv, siydik va 
turli tuzlar tashqariga chiqib organizmda suv-tuzlar muvozanatini 
ta ’minlashda faol ishtirok etadi. Ter bezlari faoliyatini boshqaruv- 
chi markazlar orqa miyaning k o ‘krak va bel sigmentlarida. yuqori 
markazlari esa bosh miya p o 's tlo g i va gipotalam usda joylashgan. 
Ter bezlarining faoliyati, asosan, simpatik asab tizimi bilan boshqa- 
riladi. Terning ajralishi reflektor jarayon b o iib , ta'sirlanish ta 'siri­
da, y a'n i issiqni sezuvchi retseptorlarning ta ’sirlanishi natijasida 
hosil b o ia d i.
Terining k o 'p qismi soch va tuklar bilan qoplangan, ularning 
ildizi haqiqiy terida joylashgan. Soch, tuklar o'zgargan epiteliy hu-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

jayralaridan iborat, pivozchasi tirik b o ia d i. Soch iidizi piyozchasi 
qon tom irlar va nerv tolalari bilan juda vaxshi ta ’minlangan. Soch 
piyozchasining ikki yonida yog' bezlari b o iib , ular sochni moylab 
turadi. Soch va tuklarning rangi. ularning tarkibidagi pigmentga 
b o g iiq . Soch va tuklar ildizining yonida ular holatini o'zgartiradi- 
gan silliq muskullar joylashgan. Haqiqiv terida qon tomirlari juda 
ko'p. Ular teri osti klechatkasida anastom oz hosil qilib, qon tom ir­
lar to ‘rini vujudga keltiradi.