Fiziologiyasi va gigiyenasi

gammaglobulinlar
bo'lib hisoblanadi. 
Antitanalar limfa tugunlari, taloq. qizil ilik va boshqa a'zolarning 
hujayralarida ishlab chiqariladi. U yerdan ular qonga tushib orga- 
nizm bo'ylab aylanadi.
Lim fositlar va monositlar eng jadal antitanalar ishlab chiqaruv- 
chilar hisoblanadi. A ntitanalar (himoyachi moddalar) organizmga 
tushgan kasallik chaqiruvchi mikroblar yoki begona moddalarga 
turlicha ta'sir ko'rsatadi. Antitanalarning biri mikroorganizmlar-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ni yopishtiradi (
agglutmenlar
), boshqalari yopishgan qismlarni 
cho'ktiradi (
lizinlar
), uchinchisi esa ularni parchalaydi, eritadi.
Bunday antitanalar 
presipitinlar
deb ataladi. Bakteriyalarni eri- 
tuvchi antitanalar bakteriolizinlar deb nomlanadi. Bakteriyalarni, 
ionlarni zaharlarini (toksinlarini). ayrim o'sim liklarning zaharlarini 
neytrallovchi antitanalar antitoksinlar deb ataladi.
A ntitanalar yuzasidagi do'ngchalar (yoki musbat zarvadlar) an- 
tigenlar yuzasidagi chuqurchalarga (yoki manfiy zarvadlar) mos 
keladi yoki aksincha. Shu sababli bu m oddalar uchrashganda bio­
logik jihatdan neytral bo'lgan kompleks modda antigen-antitana 
hosil bo'ladi. Natijada zahar zararsizlantiriladi, neytralanadi. Shu 
y o 'l bilan antitana antigen moiekulasining faol zaharli qismini 
yopib oladi. Hosil bo'lgan antigen - antitana neytral kompleksi fa- 
gosit hujayralar ta'siri ostida jarohatlanadi, y a'n i organizm uchun 
xavfsiz bo'lgan tanacha oddiv birikmalarga parchalanadi.
Himoyaviy moddalar (antitana) maxsuslik xususiyatiga ega, 
ular faqat shu mikrobga yoki uning zahariga, yoki begona oqsil- 
larga ularning hosil b o iish ig a sabab bo'lganlarni y o 'q qiladigan 
darajada ta'sir ko'rsatadi.
Bularning hammasi organizm oldindan immunizatsiyalangan 
va maxsus gammaglobulinlarni jadal ishiab chiqarishga ulgurgan 
bo'lsa, yoki uning organizmga im munizatsiyalangan hayvon yoki 
odam lardan olingan tayyor antitanalar kiritilgan bo'lsagina yuz be­
radi. Aksariyat holatlarda zahar ju d a tez ta'sir qiladi va organizm 
unga qarshi kurash chorasini ko'rguniga qadar uni zaharlashi m um ­
kin.
Hozirgi zamon immunologiyasi nuqtavi nazaridan organizmga 
kiritilayotgan begona oqsilga (antigen) «im mun javob» jarayoni 
k o 'p bosqichli va, asosan, limfoid to'qim alarda shakllanadi. Or­
ganizmga tushgan antigen (masalan, mikrob, virus) u organizmga 
kirgan joyga yaqin bo'lgan infeksiya vo'lidagi to 'siq (baryer) lim- 
fa tugunlarida ushlab qolinadi. Bu esa o 'sh a joyda m ak ro faglar-
tushgan antigenlarni yeyish va qayta ishlashda faol ishtirok etuvchi 
katta fagositlarning hosil bo'lishiga signal bo'lib xizmat qiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agarda barm og'ingizda infeksiyalangan jarohat bo'lsa. q o itiq
tagidagi limfa tugunidagi y a llig ian ish reaksiyasiga e ’tibor bergan- 
misiz? Bu esa organizmning himoya shakllaridan biridir - limftaik 
tizimning baryer funksivasidir. «Zaharga qarshi» maxsus antigen-
li - antitanalarning hosil bo'lishi ancha takomillashgan antigenlar- 
ning zararlantirilishning ikkinchi turidir.