Fiziologiyasi va gigiyenasi

8. 4. Qalqonsim on bezoldi bezlari
Odamlarda ikki juft qalqonsimon bezoldi bezchalari mavjud. 
Ular qalqonsimon bezning orti yuzasida. ko'pchilik hollarda uning 
to'qim alarida joylashgan. Har bir bezning o'lcham i 1-2 mm dan 
ortiq b o im ay d i, ularning umumiy massasi esa 0.1-0,13 g ni tashkil 
etadi va ular paratgormon ishlab chiqadi hamda u organizmda Ca 
va P almashinuvini boshqaradi.
Qalqonsim on bezoldi bezchalarining gipofunksiyasida qon 
tarkibidagi Ca miqdorining kamayishi yuz beradi, bu esa oyoq, q o i, 
gavda va yuz muskullari tom irlarini tortishishini - tetanivani chaqi­
radi. bu hodisa qon tarkibidagi Ca ning miqdori kamayishi demak. 
sitoplazma hujayralarida ham kamayishi bilan bog’liq b o ig a n asab 
muskul to'qim alarining qo'zg'aluvchanligini ortishi hisobiga yuz 
beradi. Ushbu bezlar gormonlari yetishmaganda suyaklar ancha 
m o 'rt b o iib qoladi. singan suvaklarning bitishi qiyinlashadi. tishlar 
juda yengil sinadi. Organizmga kalsiy xlor tuzining kiritilishi, ka- 
sallardagi tom irlar tortishini to'xtatadi. gormonning kiritilishi esa 
kasallikning kechishini vengillashtiradi.
242
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Qalqonsimon bezoldi bezchalarini gormonal funksiyasi yetish- 
masligiga bolalar va emizikli onalar ju d a sezuvchan bo'ladi. Bu 
tushunarli, chunki, bu davrda organizmning kalsiyga b o ig a n talabi 
ju d a yuqori bo'ladi.
Qalqonsim on bezoldi bezchalarining giperfunksiyasida suyak- 
larning dekalsinatsiyasi yuz beradi: suyaklar sinuvchan b o iib qola­
di, yengil deformatsiyalanadi, qiyshiq b o iib qoladi.
Buyraklar to'qim alarida, yurakning qon tomirlarida, yurak mus- 
kullarida, oshqozon shilliq p o'stlog 'id a va bronxiolalarda kalsiy 
tuzlarining yig'ilishi yuz beradi.
8. 5. Gipofiz
Gipofiz - bosh miya qutisining asosiy suyagining turk egari 
chuqurligida, miyaning tubida joylashgan oval shaklidagi uncha 
katta b o im ag an hosiladir. Yangi tug'ilgan bolada gipofizning mas­
sasi 0,1-0,15 g ni 10 yoshga kelib esa. u 0.3 g ga yetadi. Jinsiy 
yetilish davriga kelib gipofizning massasi jiddiy ravishda (0.7 g) 
ortadi, homiladorlik paytida esa gipofizning massasi 1 g gacha kat- 
talashadi.
Gipofiz miyaning gipotalamus qismi bilan tutashgan va uning 
oldingi. oraliq hamda keyingi qismlari farqlanadi.
Xalqaro anatomik nomenklatura bo'yicha, gipofizning oldingi 
va oraliq qismlari -