Fiziologiyasi va gigiyenasi


M oddalarning aylanishi (o ‘zgarishi)



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet230/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   226   227   228   229   230   231   232   233   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

M oddalarning aylanishi (o ‘zgarishi). 
Oziq moddalarning 
kimyoviy o'zgarishi ovqat hazmi traktida boshlanadi. Bu yer- 
da ovqatlarning murakkab moddalari qon yoki limfaga so*rilishi 
mum kin b o ig a n ancha oddiy moddalargacha parchalanadi.
So'rilish natijasidla qon va limfaga tushgan moddalar hujayralar- 
gacha yetib kelganidan keyin u yerda asosiy o'zgarishlarga uchray- 
di. Hosil b o ig a n murakkab organik moddalar hujayralar tarkibiga 
kiradi va ularning funksiyalarini bajarilishida ishtirok etadi.
Hujayralar ichida kechadigan moddalarning o'zgarishi hu­
jayralar ichidagi bo'shliq yoki 
omliq almashinav
deyiladi. H u­
jayralar ichidagi almashinuvda hal qiluvchi rolni hujayraning 
ko'plab fermentlari o ’ynaydi. Ularning faoliyati tufayli hujayra 
moddalarida murakkab o'zgarishlar vuz beradi. ularning m oleku­
lalari ichidagi kimyoviy b o g ia ri uziladi, bu esa energiya ajralishi- 
ga olib keladi.
Bunda oksidlanish va tiklanish reaksiyalari muhim ahamiyat 
kasb etadi. hujayrada boshqa maxsus fermentlar ishtirokida fosfor
www.ziyouz.com kutubxonasi


kislotasi q o ld ig i (fosforlanish), NFL aminoguruhni (qavta aminla- 
nish), metil guruhi CH, (transmetillanish) va boshqa o 'tish reaksi- 
valari kabi, shu tipdagi boshqa kimyoviy reaksiyalar ham bajariladi. 
Bu reaksiyalar paytida ajraladigan energiyalar hujayralarda yangi 
m oddalarning hosil bo'lishi uchun, organizmning hayot faoliyatini 
ta ’minlash uchun ishlatiladi.
Hujayralar ichidagi almashinuvning oxirgi mahsulotlari qisman 
hujayralarning yangi moddalarini tuzilishi uchun sarflanadi, hu­
jayralar tom onidan foydalanilmaydigan m oddalar organizmda ayi- 
ruv a ’zolari orqali chiqarib tashlanadi.
Adenozin uch fosfat kislotasi. 
Sintetik jaravonlar paytida foy­
dalanilm aydigan energiyaning asosiy akkumulatori va tashuvchi- 
si b o iib , adenozin uch fosfat kislota hisoblanadi. 
AUF 
kislotasi 
molekulasining tarkibida azotli asos (adenin), qand (riboza) va fos- 
for kislotasi (fosfor kislotasining uch q o ld ig i) bor.
Adenozin uch fosfataza fermenti ta ’sirida AUF kislotasi moleku- 
lasidagi kislorod va fosfor orasidagi b o g ia r uziladi va bir (ayrim 
hollarda ikki) molekula suv bilan birikadi. Bu jarayon bir (ayrim 
hollarda ikki) molekula fosfor kislotasining ajralishi bilan birga ba­
jariladi. AUF kislotasi molekulasidagi har ikki oxirgi fosfatli gu- 
ruhlam i ajralishi katta miqdorda energiya ajralishi bilan kechadi.
Buning natijasida AUF kislotasi molekulasidagi ikki oxirgi fos­
fatli b o g ia r energiyaga boy b o g ia r yoki makroergik b o g ia r deb 
nom oldi. M akroergik fosfatli b o g ia r tufayli tirik hujayra energiya 
saqlashni qulay shakliga ega b o ia d i, zarur paytda esa bu energiya 
juda tez ajraladi va organizmning hayot faoliyati uchun foydala- 
niladi.

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   226   227   228   229   230   231   232   233   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish