Fiziologiyasi va gigiyenasi



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet204/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   200   201   202   203   204   205   206   207   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

Reflektor boshqarilish. 
O g'riqli qo'zg 'atishlar paytida, qorin 
b o 'sh lig 'i a ’zolari, qon tomirlari retseptorlari, teri, nafas y o'l lari 
retseptorlari q o 'z g ‘atilgan paytda nafas olishning o'zgarishi reflek­
tor ravishda yuz beradi. Masalan, ammiak bug'lari bilan nafas olin­
ganda burun-halqumning shilliq pardasidagi retseptorlar q o 'zg 'ala- 
di, bu esa reflektor ravishda nafas olishni to'xtatadi. Bu o'pkaga 
zaharli va q o 'z g ‘atuvchi moddalarni tushishidan saqlovchi muhim 
himoya moslashinishidir.
Nafas olishning boshqarilishida nafas muskullaridagi va o'pka- 
larning o'zidagi retseptorlardan boradigan impulslar muhim aham i­
yatga ega. Aynan ana shu impulslar hisobiga nafas olishni va nafas 
chiqarishning chuqurligi ta'm in etiladi. Bu holatlar quyidagicha
www.ziyouz.com kutubxonasi


amalga oshadi. Nafas olingan paytda. o 'p k a kengayganida uning 
devorlaridagi retseptorlar qo'zg'aladi. Adashgan nervning markaz- 
ga intiluvchi tolalari orqali o ’pka retseptorlaridan impulslar nafas 
markazigacha boradi va nafas olish markazini tormozlaydi, nafas 
chiqarish markazini esa q o ’zg'atadi. Natijada nafas muskullari 
bo’shashadi, ko'krak qafasi pastga tushadi. diafragm a gumbaz 
shaklini oladi, ko‘krak qafasining hajmi kichrayadi va nafas chiqa­
rish yuz beradi. O 'z navbatida, nafas chiqarish reflektor ravishda 
nafas olishni stimullaydi.
Tashqi muhitning o'zgarishi va organizmning faoliyati bilan 
bog'liq bo‘lgan organizmning nafasga bo'lgan talabini juda ham 
yumshoq moslanishini ta'm inlovchi nafasning boshqarilishida 
bosh miya p o 'stlo g 'i ishtirok etadi.
Nafas jarayonlarining bajarilishida katta yarimsharlar po'st- 
log'ining ta ’sirini quyidagi misollarda ko'rishim iz mumkin. Odam­
lar m a'lum muddatga nafas olishni to'xtatishi mumkin, o 'zx o h ish i- 
ga ko'ra nafas harakatlarining ritmini va chuqurligini o'zgartishi 
mumkin. Bosh miya po'stlog'ining ta'sirini sportchilarning startdan 
oldingi nafas jarayonidagi o'zgarishlar bilan tushuntirish mumkin 
- musobaqalar boshlanishi oldidan nafas olishning jiddiy darajada 
chuqurlashishi va tezlashishining kuzatish mumkin. Shartli nafas re- 
flekslarini hosil qilish mumkin. Nafasga olinayotgan havoga 5 -7 % 
karbonat angidrid qo'shiladigan bo'lsa, bunday gazlarning konsen- 
tratsiyasi nafas olishni tezlashtiradi va nafas olishni metronomni ur- 
ish yoki qo'ng 'iro q chalish bilan birgalikda bajarilsa. bir necha bor 
takrorlanishlardan keyin faqat birgina q o ’ng'iroq yoki metronom 
tovushiga nafas olishning tezlashishi chaqirilishi mumkin.

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   200   201   202   203   204   205   206   207   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish