Fiziologiyasi va gigiyenasi


Shartli reflekslarni hosil bo‘lish sharoiti



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet82/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

Shartli reflekslarni hosil bo‘lish sharoiti. 
Shartli reflek­
slar shartsiz reflekslar negizida hosil b o iad i. Shartli reflekslarni 
I. P. Pavlov tom onidan «shartli» deb atalishiga asosiy sabab, ular­
ning hosil b o iish i uchun m a iu m aniq sharoitlar talab qilinadi. Av- 
valo, shartli qo'zg'atuvchi yoki signal zarur.
Tashqi muhitdan berilayotgan ta'sirotchi yoki organizmning 
ichki holatining m a iu m o'zgarishi shartli qo'zg'atuvchi b o iib hi- 
soblanishi mumkin. Shartli q o 'z g ’atuvchilar sifatida I. P. Pavlov 
laboratoriyasida elektr chirog'ini o'chirib yoqishi, qo 'ng 'iro q , suv­
ning shildirashi, terini ta'sirlash. hid, ta ’m sezgilarini q o 'z g ’atish 
idish va tovoqlarning tovushi. yonayotgan shamning k o ’rinishi va 
boshqalardan foydalanilgan. Agarda it har kuni bir vaqtda oziqlan- 
tirilsa, itlarda hali oziqlantirilguniga qadar m e'da shirasini ajralishi 
boshlanadi. Bu yerda shartli qo'zg'atuvchi b o iib vaqt xizmat qila­
di. Odamlarda ish tartibi ovqat yeyishni har kuni bir vaqtda baja-
www.ziyouz.com kutubxonasi


rish, har kuni bir vaqtda uyquga ketish bilan vaqtga nisbatan shartli 
reflekslar hosil qilish mumkin.
Ilgarigi hosil qilingan shartli reflekslarning o'xshash qo 'zg 'atu v - 
chilari ta ’sirini takrorlash y o'li bilan ham shartli reflekslar hosil qi­
lish mumkin. O 'xshash qo'zg'atuvchilarni (indifferent) birlamchi 
tartibdagi refleksning shartli qo'zg'atuvchilari bilan mustahkam- 
lash y o ii bilan ikkilamchi tartibdagi shartli reflekslar hosil qilina­
di. Eksperim entlar davomida uchlamchi va to'rtlam chi tartibdagi 
shartli reflekslar hosil qilish imkoniyati borligi aniqlandi, Bolalar­
da, hattoki oltinchi tartibdagi reflekslar ham hosil qilindi, lekin odat 
bo'yicha bu reflekslar turg'un bo'lm aydi.
Kuchli og'riqlar. kasallik yoki boshqa kuchli begona q o 'zg 'atu v ­
chilar shartli reflekslar hosil qilish imkoniyatini og'irlashtiradi yoki 
umuman y o'q qiladi.
Shartli reflekslar hosil qilish uchun, shartsiz reflekslar ho­
sil bo'lishini chaqiruvchi shartsiz qo'zg'atuvchilar bilan shartli 
q o'zg'atuvchilar mustahkamlanishi kerak bo'ladi. Oshxonadagi 
pichoqlarning tovushi ilgari bir necha marta ovqatlanish bilan m us­
tahkamlangan bo'lsa, u odam larda so'lak ajralishini chaqira oladi.
Bizning bu misolimizda pichoq va qoshiqlarning tovushi shartli 
q o'zg'atuvchilar hisoblansa, so'lak ajralishini chaqiruvchi shartsiz 
refleksni shartsiz qo'zg'atuvchisi bo'lib ovqat hisoblanadi. Agar- 
da shamning ko'rinishi biron marta kuygan paytdagi o g 'riq bilan 
to 'g 'ri kelgan bo'lsa, yonib turgan shamning ko'rinishi bolalarni 
qo'lini tortib olish uchun signal bo'lishi mumkin. Shartli reflekslar 
hosil bo'lishida shartsiz q o 'zg 'atish ta ’siri bir necha m arta (odatda,
1-5 s/ga) shartli qo'zg'atuvchi bilan birgalikda bajarilishi kerak.

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish