Fiziologiya

Bolalarning oqsillarga bo’lgan ehtiyoji

Yoshi	Oqsillar (g/kg)
1-3 yosh	3,4-4,0
4-6 yosh	3,0-3,5
7-11 yosh	2,5-3,0
12-15 yosh	2,0-2,5

Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti ekspertlarining birlashgan guruhi 1 yoshdan katta bolalar uchun oqsillarga bo’lgan ehtiyojning quyidagi ko’rsatkichlarini keltiradi (9-jadval).

9-jadval
1 yoshdan katta bolalarning oqsillarga bo’lgan ehtiyoji haqida Jahon sog’liqni saqlash tashkilotining tavsiyalari

Yoshi	Oqsilga bo’lgan ehtiyoj (g/kg)
	Optimal oqsil	Sifati past oqsil
1-3	1,19	2,02
4-6	1,01	1,68
7-9	0,88	1,46
O’g’il bolalar
10-12	0,81	1,35
13-15	0,72	1,24
Qiz bolalar
10-12	0,76	1,26
14-15	0,63	1,04

Sut, tuxum, go’sht, baliq oqsili optimalga yaqin hisoblanadi.

Yuqorida aytib o’tilganidek, azotning organizm tomonidan o’zlashtirilishi oqsilning faqat miqdoriga emas, balki uning sifatiga ham bog’liq. Bunda oqsilning aminokislota tarkibi, ayniqsa, almashtirib bo’lmaydigan aminokislotalar nazarda tutilyapti. Yosh bolaga katta yoshdagi odamga qaraganda 6 marta ko’p aminokislotalar kerakligi hisoblab chiqilgan.
Ayniqsa, leytsin, fenilalanin, lizin, valin, treonin kabi aminokislotalarga ehtiyoj katta. Agar katta yoshdagi odam uchun 8 ta (leytsin, izoleytsin, lizin, metionin, fenilalanin, treonin, triptofan va valin) aminokislatani almashtirib bo’lmasa, 5 yoshgacha bo’lgan bolalar uchun gistidin, bola hayotining dastlabki 3 oyida esa sistin ham, jami 10 ta aminokislota almashtirib bo’lmaydigan hisoblanadi.
Emizikli davrida ona sutining oqsillari bola organizmining barcha aminokislotalarga bo’lgan ehtiyojini to’la qondira oladi. Shuning uchun uch oygacha faqat ona suti bilan boqilgan bolalarga 2,0-2,5 g/kg oqsil yetarli. Uch oydan keyin qo’shimcha ovqat beriladigan bolalarning oqsillarga bo’lgan ehtiyojini qondirish uchun 3,0-3,5 g/kg oqsil zarur. Sun’iy sutli aralashmalar bilan boqilgan bolalarga bir kecha-kunduzda 3,5-4,0 g/kg oqsil berish kerak.
Bolalarda oqsillar almashinuvining oxirgi mahsulotlarini organizmdan chiqarib tashlashda ham o’ziga xos xususiyatlar mavjud. Katta yoshdagi odamdan farqli ravishda, bolalarda oqsil tarkibidagi azot ko’proq ammiak ko’rinishida ajratiladi.
Uglevodlar mukopilisaxaridlar ko’rinishida biriktiruvchi to’qima tarkibiga kiradi. Murakkab birikmalar (glikoproteidlar, lipopolisaxaridlar) ko’rinishida esa hujayralarning tuzilma unsuri, shuningdek, ba’zi biologik faol moddalar (fermentlar, gormonlar, immun tanachalar) ning tarkibiy qismi hisoblanadi. Uglevodlar asosiy energiya manbaidir: 1 g uglevod to’la oksidlanganida, 4 kkal energiya ajraladi.
Bolalarda uglevodlar almashinuvi katta yoshdagi odamlardagiga nisbatan jadal kechadi. Shu sababli bolalar jigari va muskullarida glikogen kamroq to’planadi. Shu bilan bir qatorda, jigardagi glikogen zahirasining tezda kamayishi, hamda oqsillar va yog’lardan uglevodlar hosil bo’lishining sustligi kuzatiladi.
Bolalarning uglevodlarga bo’lgan ehtiyoji katta yoshdagi odamlardagiga nisbatan yuqori bo’ladi (10-jadval).
10-jadval