Физиология, психология, Г. Гельмгольц, психофизиология, психофизика, Э. Вебер, Т. Фехнер, В. Вундт, экспериментал психология, Э. Титченер, лаборатория методлари

6.3.Шахснинг ўзини ўзи эмоционал идора қилишини ўрганиш.
Ҳис-туйғу мазмунига қараб турли миқдорда энергия, турли кучдаги импулс олади. Қоида тариқасида, ижобий ҳис-туйғулар кўпроқ энергия бериш ва салбий қараганда узоқ давом (қувонч, бахт, ғайрат...) этади. Салбий ҳис-туйғулар эса энергиядан бутунлай маҳрум бўлиши, ҳаракасиз, фалажланиши (қўрқув, тартибсизлик...), айниқса хавф ҳузурида, ҳолатини ёмонлаштириши мумкин бўлган.
Ҳис-туйғулар тизимига онгли равишда учун интилади,масалан қадриятлар бўлиши мумкин (бахтли бўлиш, ўйин-кулги, лол бўлиши яъни ҳайратланиш). Кейин улар қарорлар, мақсадлар, ҳаракатлар ва муносабатларга таъсир қила бошлайдилар. Лекин ҳар бир тизим ўз қадриятларига эга бўлиб, бир тизим учун қимматли бўлган ҳиссиёт бошқасига мутлақо бефарқ бўлиши мумкин. Мисол учун, агар бахт инсон учун қадрият бўлса, унда улар буни бошдан кечиришлари мумкин. Лекин бошқа одам бахтга бефарқ бўлиши мумкин.
Ҳиссиётлар тизимнинг қадриятлари, мақсади ва истеъдоди билан боғлиқ қабул қилинган қарорларнинг тўғрилигини аниқлашга имкон беради, бу эса инсоннинг ўз-ўзини англашига таъсир қилади. Салбий ҳис-туйғулар хавф, бузилиш ва ўз-ўзини англаш йўлидан оғишни келтириб чиқади. Ижобий ҳис-туйғулар сизнинг аҳволингизни яхшилаш, мақсадга эришиш ёки ўз-ўзини англаш йўлидаги тўғри ҳаракат ҳақида сизни хабардор қилади. Шунинг учун, ҳис-туйғулар инсоннинг ўзидан ўзи хабардор бўлиши учун муҳим аҳамиятга эга, уларни қайта ишлаш, ва онгли равишда салбий ҳис-туйғулар пайдо бўлса кишилардаги ижобий ҳис туйғуларни кўриб ўзингизнинг фаолиятингизни тартибга солиб олиш мумкин.
Фақат онгли ва фаол ҳис-туйғулар ёрдамида сиз нуфузли раҳбар бўлишингиз мумкин. Раҳбарнинг қадр-қиммати, обрўси бутун жамоада уйғотадиган ҳис-туйғуларига боғлиқ. Компания учун раҳбар ҳам жамоа ва мижозларда қанчалик ёрқин ва ижобий ҳис-туйғулар уйғотса, шунчалик қимматли бўлади.
Ҳиссиётларни муносабатларга қаратиш ва шерикларни рағбатлантириш орқали сиз улардан кўпроқ ресурсларни олишингиз ва мураккаб мақсадларга эришишингиз мумкин. Ўз ҳиссиётлари ва жамоа аъзоларининг ҳиссиётларига сезгир бўлган раҳбарлар янада самарали меҳнат ва ижодий муҳитни яратадилар, бу еса уларга катта муваффақиятларга эришиш имконини беради.
Кўп ҳолларда ҳиссиётлар фикрлаш, фаолият ва ютуқларни ақлий қобилиятлардан кўра кўпроқ аниқлаши исботланган. Қарорлар мантиқий мулоҳаза, мантиқийлик, асослилик ва далиллар асосида эмас, балки ушбу қарорнинг кутилган натижаси уйғотадиган ҳиссиётлар асосида қабул қилиниши мумкин. Мисол учун, янги машина танлаган одам уни хусусиятлари, ишончлилиги, хавфсизлиги, нархи,сифати учун эмас, балки унинг ранги, кўриниши,қулай жойи,чиройлилиги ижобий ҳис-туйғуларига сабаб бўлади ва сотиб олади.
Ҳис-туйғулар фикрлаш ва тасаввур қилиш усули билан чамбарчас боғлиқ. Агар бирор вазиятда унинг зарарли оқибатларига эътибор берсангиз, салбий ҳис-туйғулар пайдо бўлади ва аксинча. Агар сиз яхшиланишга олиб келадиган яхши вазиятни тасаввур қилсангиз, унда ижобий ҳис-туйғулар пайдо бўлади ва аксинча. Шунинг учун ақл-идрокини, тафаккурини ва тасаввурини яхши бошқарадиган одам ўз ҳис-туйғуларини бошқара олиши, айрим вазиятларда айрим ҳиссиётларни уйғотиши ва бошқаларни бостириши осонроқ бўлади.
Ҳис-туйғулар ўқитувчилар мураббийларни тан олиш ва баҳолаш учун жуда муҳимдир, айниқса болаларни ўргатишда, чунки улар ўз ҳис-туйғуларини ёмон билишади ва бошқаришни билишмайди.
Ўқувчининг ҳис-туйғулари ва реакциялари ўқитувчига энг мос, тўғри ўрганиш услуби ва узатилаётган тажриба мазмунини танлаш имконини беради. Бу эса ўқувчи ва ўқитувчи ўртасидаги ишонч даражасига сезиларли таъсир кўрсатади. Ишонч эса ўқувчининг ўқитувчига бўлган садоқатига ва уларга ўтган тажриба ҳақиқатига ишонишига таъсир қилади. Бу эса ўқувчининг ушбу тажрибани ўз фаолиятида қўллаши ёки қўлламаслигининг асосий омилидир, бу эса ўқув жараёнининг асосий мақсади ҳисобланади.