Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

 Mavzuni o‘zlashtirilishini tekshirish uchun savollar: 
1.
Analizatorning funksional tuzilishi va uning tarkibiy qismlarining har 
birining ahamiyati qanday? 
2.
Analizatorining turlarini aying. Ularning ahamiyati qanday? 
3.
Retseptor bu…? 
4.
Ko‘rish analizatorning funksional tuzilishi tushuntiring? 
5.
Ko‘z olmasining tuzilishining o‘ziga xos xususiyati qanday? 
6.
Eshitish analizatorining funksional tuzilishi qanday? 
7.
Ichki quloq tuzilishining xususiyatlari nimadan iborat? 
8.
Ta’m analizatorining funksional tuzilishi qanday? 
9.
Hid sezish analizatorning funksional tuzilishi qanday? 
10.
Teri sezgi analizatorning funksional tuzilishi qanday? 
11.
Harorat analizatorining funksional tuzilishi qanday? 

---

199 
15-Bob. Oliy asab fiziologiyasi xossalari. Katta yarim sharlar anatomiyasi. 
Shartli refleks. Tormozlanish. Hissiyotlar va hissiy zo’riqishlar.
Oliy asab faoliyati (OAF) fiziologiyasi haqidagi ta’limotga nazar tashlasak, 
uning ildizlari qadimgi yunon faylasuflari Demokrit, Platon, Aristotel kabilarning 
dunyoqarashlariga borib taqaladi. I.P.Pavlov yaratgan OAF fiziologiyasi esa, bir 
qator eksperimental-psixologik yo‘nalishlardan farqli ravishda, o‘z oldiga odam va 
hayvonlar bosh miyasi ishining ichki mexanizmlarini aniqlashni maqsad qilib 
qo‘ygan (ilova: 70- rasm). 
Zamonaviy tadqiqotchilar miya funksiyalarni o‘rganishning ob’ektiv usulini, 
ya’ni shartli reflekslar usulini qabul qilishgan bo‘lib, o‘rganish, xotira, xissiyotlar, 
fikrlash, ong, mijoz, xulq-atvor, uyqu, tush ko‘rish va gipnoz kabilarning tabiati va 
ichki mexanizmlarini hamda bunda miyaning alohida strukturalarini rolini 
tushunishga intilmoqdalar. Shu maqsadda ular miyaning chuqur qatlamlarini, ya’ni 
uning yuksak funksiyalarini molekulyar, hujayra va subhujayra asosida 
o‘rganmoqdalar. Elektrofiziologik va neyrokimyoviy usullar, elektron 
mikroskoplar va kompyuterlar asosidagi boshqa texnikalar, miya funksiyalarini 
o‘rganishda, miya ichidagi jarayonlarni tushunish imkoniyatlarini bermoqda. 
Albatta, bunda klassik fiziologiya yutuqlari inkor etilmasdan, balki aniqroq 
tushuntirilmoqda va butun miya faoliyatini tadqiqot qilishda asos bo‘lib kelmoqda. 
OAF ma’lum bir darajada asab tizimi rivojlangan barcha hayvonlarga xos bo‘lib, 
xulq - atvorning neyrofiziologik asosi hisoblanadi va o‘z ichiga miyaning markaziy 
mexanizmlarini olgan, tarkibiy asosi katta yarim sharlar po‘stlog‘idir (ilova: 71- 
rasm).