Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

Katta yarim sharlar po‘stlog‘i.
Organizmda sodir bo‘ladigan jarayonlarni 
boshqarishning yuqori integrativ markazi bosh miya po‘stlog‘i hisoblanadi. U, 

---

181 
VATga ham, beixtiyor sodir bo‘ladigan jarayonlarga ham ta’sir o‘tkazadi. Bu 
xaqida, miya po‘stlog‘ining ba’zi sohalari elektr toki bilan ta’sirlanganda yoki bu 
sohalar olib tashlangandan so‘ng rivojlanadigan o‘zgarishlar dalolat beradi. VAT 
orqali boshqariladigan a’zolarning har qaysisida o‘zgarishlarning qarama - qarshi 
bo‘lishi xosdir. Masalan, po‘stloq ta’sirlanganda qon bosimi ko‘tariladi yoki 
pasayadi, me’da-ichak harakatlari tezlaShadi yoki tormozlanadi. Po‘stloq sohalari 
ichida peshona bo‘limlari ichki a’zolar faoliyatiga kuchli ta’sir ko‘rsatadi va shu 
sababli ham, ularni avtonom innervatsiyalanishining oliy markazlari deb aytiladi. 
Miya po‘stlog‘ining asab tizimlariga, ular orqali ichki a’zolar faoliyatiga ta’sir 
ko‘rsatishida, ichki a’zolarda interoretseptorlar tufayli, po‘stloqqa bevosita kelib 
turadigan uzluksiz impulslar katta ahamiyatga ega. Hozirgi vaqtda, organizmda 
murakkab kortikovisseral munosabatlar borligi isbotlangan bo‘lib, ularni po‘stloq 
va po‘stloq osti tuzilmalarini bog‘lab turuvchi yo‘llar ta’minlaydi. Visseral 
faoliyatlarga po‘stloq nazoratini yetkazib turadigan tolalarning bir qismi piramida 
yo‘li tarkibida o‘tadi. 
Mavzuni o‘zlashtirilishini tekshirish uchun savollar: 
1. Vegetativ asab tizimi xaqida umumiy tushuncha bering?
2.Vegetativ asab tizimining fiziologik xususiyatlari nimadan iborat? 
3. Vegetativ asab tizimining somatik asab tizimidan farqi qanday? 
4. Parasimpatik qism tuzilishi, faoliyatini tushuntiring? 
5. Simpatik qism tuzilishi, faoliyatini tushuntiring? 
6. Post va preganglionar tolalar deganda nima tushuniladi? 
7. Mediator bu...? 
8. Simpatik va parasimpatik qismlarning o‘zaro farqlarini sanang?