«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

 
 111. Shartli reflekslar va ularning turlari?
Shartli reflekslarni organizmning har bir faoliyatiga bog‘ lash mumkin. Faoliyatlarga
ko‘ ra„ ikkita katta guruh — harakat va vegetativ sharth reflekslar tafovut qilinadi.
Harakat reaksiyalari asosida juda ko‘ p asboblarni ishlatishni talab qiladigan
(instrumental) shartli reflekslar hosil qilish mumkin. Ba‘zan bunday reflekslar shartsiz
refleksning nusxasiga, ba‘zan xohish bilan bajariladigan xatti-harakatlarga o‘xshab ketadi.
Solak ajralishi shartli refleksi mumtoz vegetativ shartli refleks hisoblanadi. Barcha
ichki a‘zolarning faoliyatini sharth reflektor nazoratga olish mumkin.
Shartli refleksni hosil qilish jarayonida shartli signalni qabul qiluvchi retseptorga
qarab, eksteroretseptiv, interoretseptiv va proprioretseptiv shartli reflekslar ajratiladi.
Ko‘z, quloq, oglz va burun bo‘ shlig‘idagi, teridagi retseptorlar yoki tashqi
retseptorlarning shartU signalni qabul qilishi asosida hosil bolgan shartli reflekslar
eksteroreseptiv shartli reflekslar deyiladi.
Ichki a‘zolar, qon tomirlar retseptorlari qo‘zgalishi bilan bog‘liq bolgan shartli
reflekslarni interoretseptiv shartli reflekslar deydilar. Muskul, pay va bo‘g‘ in xaltachalaridagi 
retseptorlarni qo‘zg atish yoli bilan hosil qilinadigan shartli reflekslar proprioretseptiv shartli 
reflekslar deb ataladi 
112.Shartli reflekslarni hosil qilish qonunlari?
Shartli refieksni shartsiz refleks asosida qonun-qoidalarga rioya qilgan taqdirdagina yuzaga 
chiqarish mumkin.
1. Shartli refleks hosil qilish uchun shartli signal (bu shartsiz refleks uchun befarq ta‘sirot, 
masalan, qo‘ng’iroq) shartsiz ta‘sirot (ovqat) bilan boglangan holda takroran qollanilislii 
kerak.
2.Shartli signal shartsiz ta‘sirotdan sal oldin berilishi zarur.
3. Shartli signal shartsiz ta‘sirotga nisbatan kuchsizroq bolishi kerak. (Shartli
signalning biologik ahamiyati shartsiz. ta‘sirotning biologik ahamiyatidan kamroq
bo‘Mshi kerak).
‗. Shartli refleks hosil qilish uchun markaziy nerv tizimi faol bolishi kerak.

---

Sharth refleks hosil qilish jarayonida bosh miya po'stlog‘i yot ta‘sirotlardan mutlaqo
xolis bolishi lozim