Fiziokratlar reja: Fizikratlar gʻoyalari Fransua Kene va uning gʻoyalari

FIZIOKRATLAR


Reja:
1. Fizikratlar gʻoyalari
2. Fransua Kene va uning gʻoyalari
3. F.Kenening “Tabllau Ekonomique” jadvali

Adam Smit Fransiyaga sayohat qilganida u fiziokratlar, deb atalgan bir guruh fransuz yozuvchilaridan ta’sirlangan. Ular iqtisodiyot sohalarining bir-biriga bog‘liqligini yaxshi tushunishgan va nazorat qilinmagan bozorlarning ishlash mexanizmini tahlil qilishgan.

Merkantilizm 18-asrda Fransiyada keng tarqalgan bo‘lsa ham, 1750-yillarga kelib yangi fiziokratlar harakati boshlandi, lekin bu uzoqqa cho‘zilmadi. A.Smitning iqtisodiyotni tushunishda bergan bu birnecha tahliliy tushunchalari uning keyingi g‘oyalarining shakllanishida ahamiyatli rol o‘ynadi. Iqtisodiy ta’limotlar olimlari ko‘pincha har xil g‘oyalarni ularning birgina oxshash taraflarini hisobga olib bir maktab sifatida tavsiflaydilar. Shunday bo‘lsada, fiziokratlar ayrim muammolar bo‘yicha hayratlanarli tarzda izchil qarashlarni namoyon etganlar. Buning uch sababi mavjud.

1. 
   Fiziokratizm faqatgina Fransiyada yuzaga kelgan.
   
2. 
   Fiziokrtlar g‘oyalari nisbatan qisqa, 1750-yildan 1780-yilgacha bo‘l-gan davrda taqdim etilgan (fiziokratlar g‘oyalarini 1750-yildan oldin va 1780-yildan keyin hech kim bilmagan deyiladi).
   
3. 
   Fiziokratlarning taniqli yo‘lboshchisi Fransua Kene (1694-1774) bo‘lib, uning g‘oyalari o‘z izdoshlari tomonidan so‘zsiz qabul qilinar edi. Bu izdoshlarining asarlari asosan boshqalarni Kenening nazariyasiga ishontirish maqsadida yozilgan edi.
   

Uning Tableau Economique - iqtisodiyot jadvali jamiyatning uch sohasini qamrab olgan. fermerlar, yer egalari hamda hunarmand va xizmatkorlar. Hunarmandlardan boshqa sektorlar - tashqi savdo, davlat sektori yoki manufaktura keltirilmagan. Fiziokratlar tahlili iqtisodiy davr boshidagi yer egalarida qolgan 2000 livrlik sof mahsulotdan boshlanadi (livr frankdan oldingi Fransiya pul birligi). Sof mahsulot yer egasiga oldingi davr faoliyati uchun yer rentasi sifatida berilgan edi. Fiziokratlar faqat yer uning ishlab chiqarish xarajatidan ko‘ra ko‘proq mahsulot ishlab chiqarishi mumkin, deb qabul qilishadi; jadvalda bu unumdorlik 100 foiz, deb qabul qilingan. Masalan, hunarmandlar ishlab chiqargan mahsulotlar qiymati unga ishlatilgan ishlab chiqarish omillariga to‘lanadigan qiymat bilan teng bo‘ladi. Faqatgina yerning mahsuloti unga ketadigan xarajatdan ko‘proq bo‘ladi. Jadvalda qishloq xo‘jaligiga qilingan 2000 livrlik investitsiya 2000 livrlik ortiqcha mahsulot yaratadi, bu esa yer egasiga renta sifatida to‘lanadi.
Keynschilik - rivojlangan bozor iqtisodiyotini davlat tomonidan tartibga solib turish zarurligini asoslashga qaratiladi. Jon Meynard Keyns «Bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi» (1936) nomli kitobida bunday tartibga solish yalpi talabga hamda shu orqali inflyatsiya va bandlikka ta’sir ko‘rsatishini asoslaydi.
Neoliberalizm (F.Xayek, L.Erkard) - davlatning iqtisodiyotga aralashuvini eng kam darajaga keltirishga, e’tiborni xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratish lozimligini uqtiradi.
Monetarizm - (M.Fridman) iqtisodiyotni boshqarishni pul muoma- lasini tartibga solish orqali amalga oshirish mumkinligini asoslab beradi.