Fizikaviy kimyo fanidan Sirt tarangligi mavzusidagi kurs ishi

Tajribani bajarish tartibi
Aspiratorga suv to‘latib, uni tagiga kosacha (8) qo‘yiladi. Tajriba boshlash oldida suyuqlik monometrning har ikki tomonida ham23 bir xil balandlikda turishi kerak. Idish (1) ning to‘rtdan bir qismicha distillangan suv quyiladi, og‘zi probka (3) bilan bekitiladi va probkadan o‘tkazilgan nay (2) ning kapillyar uchui suvga sal botirib qo‘yiladi. Idish (1) stakandagi suvning yarmigacha botirib qo‘yiladi, bunda stakandagi suv kerakli temperaturagacha isitilgan bo‘ladi. Idish (1) kerakli turg‘un temperaturagacha isigandan keyin aspiratorning jo‘mragi (7) buralib, sal ochiladi, bunda havo nay (2) ning kapillyar uchidan sanab bo‘ladigan tezlikda chiqadigan bo‘lishi lozim. Havo bir tekisda chiqa boshlagandan keyin monometrning har ikkala tomonidagi suyuqlik balandligining maksimal farqi kamida uch marta o‘lchanadi. Sath balandligining o‘rtacha qiymati (P0) topiladi. Jo‘mrak (7) bekitiladi va stakandagi isituvchi suvning temperaturasi o‘lchab ko‘riladi. Suvning shu tajriba o‘tkazilgan temperaturadagi sirt tarangligi qiymati 1 – jadvaldan topiladi (ilovaga qarang).
Nay (2) kapillyarining konstantasi k formula (2) bilan hisoblab chiqariladi.
Idish (1) dagi suv to‘kib tashlanadi, idish va nay quritiladi. Idish va nay tekshiriluvchi suyuqlik bilan chayib tashlanadi. Shundan keyin idishga suv o‘rniga tekshirilishi lozim bo‘lgan suyuqlik quyiladi. Stakandagi suv 300 gacha isitiladi; idish suvli stakanga botiriladi va idishdagi suyuqlikni stakandagi suv temperaturasigacha isitish uchun suv 10 minutcha aralashtirib turiladi. Aspirator ishga tushiriladi, tekshirilayotgan suyuqlik uchun monometrdagi suyuqlik sathlarining farqi (h) yuqorida ko‘rsatilgan tartibda o‘lchanadi va k ning qiymatini qo‘yib, tekshirilayotgan suyuqlik sirt tarangligining 300 dagi qiymati formula yordamida hisoblab chiqariladi. Tekshirilayotgan suyuqlikning 40; 60; 800 temperaturadagi sirt tarangligi ham shu tartibda topiladi.


IV.Xulosa
Suyuqlikning ichki qismidagi molekulani boshqa molekulalar hamma tomondan bir xilda tortib turadi va barcha kuchlar bir-birini muvozanatlaydi. Lekin suyuqlik sirtida turgan molekulani suyuqlik ichidagi qо‘shni molekulalar kuchliroq tortadi, gaz fazadagi molekulalar о‘sha molekulani juda oz kuch bilan tortadi. Shu sababli suyuqlik sirtida turgan molekulalar mumkin qadar suyuqlik ichiga kirishga intiladi. Boshqacha aytganda, suyuqlik о‘z sirtini mumkin qadar kamaytirishga intiladi. Demak, suyuqlik sirtini kattalashtirish uchun ish sarf qilish kerak. Aksincha, suyuqlik sirti kamayganida energiya ajralib chiqadi. Demak, suyuqlikning sirt qavati ma’lum energiya zapasiga ega. U suyuqlikning sirt energiyasi (∆G) deyiladi.suyuqlik sirt yuzasini 1 sm² kattalashtirish (yoki kamaytirish) uchun sarflanadigan zarur energiya miqdori (yoki bajariladigan ish) shu suyuqlikning sirt taranglik koeffitsiyenti yoki tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri sirt tarangligi deyiladi.
ΔG=σ S. Sirt taranglikning о‘lchamligi sirt birligiga tо‘g‘ri keladigan energiya miqdori bilan ifodalanadi: SGS sistemasida erg/sm² bilan; SI sistemada Joul/m² bilan yoki erg-dina/sm bо‘lganligi uchun sirt taranglik dina/sm yoki nyuton/m bilan ifodalanadi. 1 Joul/m²=1000 erg/sm²; 1 N/m=1000 dina/sm ekanligini ham nazarda tutish kerak. Sirt tarangligi – sirtni kattalashishidan saqlab turuvchi kuchdir.