Fizikaviy kimyo fanidan Sirt tarangligi mavzusidagi kurs ishi

3.2 Harorat ta’siri
Suyuqlikning sirt tarangligi qiymatining haroratga qanday bog‘liq ekanligini topish
Sirt tarangligi qiymati faqat suyuqlikning tabiatiga emas, balki haroratga ham bog‘liq. Harorat ortishi bilan sirt tarangligi kamayadi. Bu bog‘lanishni Rebinder asbobi yordami bilan kuzatish qulay.
Sirt tarangligini Rebinder asbobi yordamida o‘lchash usulii tekshirilayotgan suyuqlikka uchi kapillyar vertikal nayni botirib, shu naydan havo puflashga asoslangan. Nayning suyuqlikka botirilgan uchidan havo pufakchalari chiqishi uchun qancha bosim P kerak bo‘lishi o‘lchanadi. Suyuqlikning sirt tarangligi qancha ko‘p bo‘lsa, havo pufakchasi chiqishi uchun shuncha ko‘p bosim talab qilinadi. Shunday qilib
  kP
bunda σ – sirt tarangligini qiymati; k – shu asbob uchun doimiy bo‘lgan proporsionallik kleffisiyenti, uning qiymati nayning kapillyar uchi radiusiga bog‘liq.
Pufakcha chiqish paytidagi bosim monometr bilan o‘lchanadi. Kapillyar konstantasini topish uchun avval, tekshiriladigan suyuqlik emas, balki sirt tarangligi ma’lum bo‘lgan boshqa suyuqlik, masalan, distillangan suv olinadi. Agar bunda pufakcha uzilib chiqish paytidagi maksimal bosim P₀ ga teng bo‘lsa, asbob konstantasi
K=
bo‘ladi.
Asbob konstantasi hisoblab chiqarilgandan keyin tekshiriladigan suyuqlikning har xil temperaturadagi sirt tarangligi qiymati yuqoridagi formula bilan topiladi.
Ish uchun kerak bo‘lgan asboblar
Vakuum hosil qilish uchun aspirator: yon tomonida o‘simta nayi va probkasi bo‘lgan keng probirka; ulushlarga bo‘lingan shkalasi bor spirtli monometr; 800-1000 ml li stakan; 400-500 ml li stakan 10-1000 haroratni o‘lchash uchun 0,50 ulushlarga bo‘lingan shkalali termometr; keng chambarak mahkamlangan shtativ, asbest qoplangan simto‘r; aspiratorni mahkamlab osib qo‘yish uchun keng qisqichli shtativ.
Sirt tarangligini Rebinder metodi bilan o‘lchash uchun ishlatiladigan asbobning tavsifi
Asbob yonida o‘simta nayi (4) bo‘lgan shisha idish (1) dan iborat asbobga monometr (5) kavsharlangan. Idish (1) ning og‘zi probka (3) bilan zich bekitiladi, bu probirkadan uchun kapillyar qilib cho‘zilgan shisha (nay ) o‘tkazilgan. Nay (4) ning egik uchi aspirator (6) og‘zini zich bekitib turgan probka orqali o‘tkaziladi. Idish (1) dagi suyuqlikni istalgan haroratgacha isitish uchun shu idish suv solinga katta stakanga botirib qo‘yiladi, bunda stakandagi suv talab qilingan hararoratda tutib turiladi.