|
14-Laboratoriya ishi: Potensiometrik titrlash.
Ishdan kuzatilgan maqsad: Potentsiometrik usulda titrlash.
Ish uchun kerakli jihozlar: Elektr yurituvchi kuchni toppish uchun ustanovka;
150-200 ml li stakan; 0.1 ml larga bo‘lingan 50 ml li byuretka; 20-25 ml li pipetka; kalomel elektrod; kristalik xingidron.
1 n. xlorid kislata va1 n. o‘yuvchi natriy eritmalari.
Nazariy qism.
Agar doimiy potentsialga ega bo‘lgan elektrod (masalan,normal vodorod elektrod yoki normal kalomel elektrod) hamda ionlar kontsentratsiyasi o‘zgarib turadigan eritmaga botirib qo‘yilgan elektroddan juftlab element tuzilsa, shu element elektr yurutuvchi kuchining o‘zgarishiga qarab, eritmadagi ionlar kontsentratsiyasi qanday o‘zgarganini kuzatish mumkin. Potentsiometrik titrlash metodi shunga asoslangan. Bu metoddan analitik kimyoda neytrallanish, cho‘kmaga tushirish,oksidlanish va qaytarilish reaktsiyalarini miqdoriy tekshirish uchun foydalaniladi.
Potentsiometrik titrlash metodi indikatorlar ishtirokida titrlash metodiga qaraganda anchagina afzaldir. eritmalar to‘q rangli bo‘lsa, yoki eritmada titrlavchi eritma qo‘shish natijasida cho‘kma hosil qiluvchi ionlar yoki bo‘lmasa, valentligini oson o‘zgartiruvchi(oksidlanuvchi) ionlar bo‘lsa, indicator ishtirokida titrlab chiqarilgan natijalar uncha aniq bo‘lmaydi. Bundan tashqari, potentsiometrik metoddan foydalanib, eritmani pHistalgan qiymatigacha titrlash mumkin.
Kislata ishqor bilan neytrallanganda dastavval vodorod ionlarining kontsentratsiyasi kam o‘zgaradi, ammo ekvivalent nuqtaga yaqinlashganda oz miqdor ishqor eritmasi qo‘shish natijasida u juda sekin suratda pasayadi; vodorod ionlarining kontsentratsiyasi ekvivalent nuqtadan keyin ham avval juda kam o‘zgaradi. Darhaqiqat, agar kislataning 0,1 n .eritmasidan 100ml bo‘lsa, unga 0,1 n. ishqor eritmasidan 90 ml qo‘shilgandan keyin kislota eritmasining kontsentratsiyasi 0,01 n. gat eng bo‘lib qoladi, ya’ni 10 marta kamayadi (eritma hajmining o‘zgarishi hisobga olinmaydi), vodorod elektrodning potentsiali esa o‘zgaradi [61-betdagi formula (2) ga qarang ].
eritma kontsenratsiyasini yana 10 marta kamaytirish uchun faqat 9 ml ishqor eritmasi qo‘shish kifoya.
Xlorid kislataning 0,1 n. Eritmasi ishqorning 0,1 n. Eritmasi yordamida titrlanganda H+ ionlari kontsentratsiyasining hamda vodorod elektrod potentsiali e ning o‘zgarishi quyidagi jadvalda ko‘rsatilgan.
HCl ning 0,1 n. eritmasini NaOH ning 0,1 n. eritmasi yordamida
neytrallashda pH qiymatining o‘zgarishi
Neytrallangan kislota, % hisobida
|
Ortiqcha kislota, % hisobida
|
[H+]
|
[OH-]
|
pH
|
Ortiqcha ishqor, % hisobida
|
[H+]
|
[OH-]
|
pH
|
0
|
100
|
10-1
|
10-13
|
1
|
0,1
|
10-10
|
10-4
|
10
|
9
|
10
|
10-2
|
10-12
|
2
|
1
|
10-11
|
10-3
|
11
|
99
|
1
|
10-3
|
10-11
|
3
|
10
|
10-12
|
10-2
|
12
|
99,9
|
0,1
|
10-4
|
10-10
|
4
|
|
|
|
|
100
|
0
|
10-7
|
10-7
|
7
|
|
|
|
|
Vodorod ionlaring kontsentratsiyasi ekvivalent nuqtaga yaqin joyda (10-4 dan
10-10 gacha ) keskin o‘zgaradi, shuning uchun bu joyda vodorod elektrodning potentsiali ham keskin o‘zgaradi.
Titrlash natijalarini grafik shaklida ifoda etish mumkin. Titrlash davom ettirilganda har bir momentdagi ortiqcha kislota o‘yuvchi ishqor miqdori abstsissa o‘qidan belgilanadi. pH ning tegishli qiymati esa ordinate o‘qidan belgilanadi. Kislota ishqor yordamida yoki ishqor kislota yordamida neytrallangan nuqtada pH =7 ga teng bo‘ladi.
Shunday qilib, 0,1 n.HCIeritmasini 0,1 n. NaOH eritmasi yordamida titrlash egri chizig‘i hosil bo‘ladi, bu egri 31- rasmda ko‘rsatilgan.
Praktikada potentsiometrik usulda titrlashda golvanik elementning elektr yurituvchi kuchi kompensatsion metod bilan o‘lchanadi: galvanik element elektrodlaridan biri kalomel, ikkinchisi vodorod yoki xingidron bo‘ladi, bunda kalomel elektrodning sifoni titrlanadigan eritmaga botirib qo‘yiladi. Bunda foydalanadigan vodorod elektrod (32-rasm) titrlanuvchi eritmaga bevosita botirib qo‘yiladi. Titrlash egri chizig‘ini hosil qilish uchun ordinat o‘qiga elektr yurutuvchi kuchning qiymati yoki reoxord ulushlarining soni, absitsiss o‘qiga esa qo‘shilgan ishqor eritmasining millilitrlar soni qo‘yib chiqiladi.
Titrlash egri chizig‘i avval gorizontalga bir oz qiya holatda boradi, ammo ekvivalentlik nuqtaga yaqinlashgan joyda u keskin o‘zgaradi va keyin yana gorizontalga yaqinlashadi.
ekvivalent nuqta, egri chizig‘i vertikal qismining o‘rtasida bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
