3-mavzu: Kislota-asos titri. Usulning mohiyati. Reja

3-mavzu: Kislota-asos titri. Usulning mohiyati.


Reja:

1. 
   Kislota-asos titrlash.
   
2. 
   Atsidimetriya va alkalimetriya.
   
3. 
   Atsidimetriya va alkalimetriya o'rtasidagi farq.
   
4. 
   Kislota-asosli titrlash metodi.
   

Kislota-asos titrlashda shisha elektrod odatda indikator sifatida ishlatiladi, odatda mavjud bo‘lgan pH metrlari to‘plamiga kiritiladi. Potensiometrik usul agar dissotsilanish konstantalari kamida uch tartibli kattalik bilan farq qilsa, komponentlarni kislotalar aralashmasidagi miqdoriy aniqlashga imkon beradi. Masalan, tarkibida xlorid kislota (HCl) va sirka kislota bo‘lgan aralashmani titrlashda titrlash egri chizig‘ida ikkita sakrashlar aniqlanadi. Birinchisi HCl titrining tugashini ko‘rsatadi, ikkinchi pog‘ona sirka kislota titrlanganda kuzatiladi. Shuningdek, polibaz kislotalarning titrlash egri chiziqlari bir necha sakrashlarga ega bo‘lib, ularning dissotsilanish konstantalari sezilarli darajada farq qiladi (xromosoma, fosfor va boshqalar).

Suvsiz erituvchilardan foydalanish ko‘p komponentli aralashmalarni ajratmasdan tahlil qilish uchun keng imkoniyatlar ochadi. Masalan, suvli eritmani titrlab aralashmadagi xlorid va monoxloroatsetik kislotalarning tarkibini aniqlash ikki titrlash sakrashini aniqlash qiyinligi tufayli qiyin ish hisoblanadi. Asetonda titrlanganda ikkala sakrashlar juda aniq ifodalanadi va aralashmadagi har bir kislotaning tarkibini hisoblash mumkin.
Elektrod potensiali bilan aktivlik orasidagi ushbu bog`liqlik bo`yicha turli sistemalardagi muvozanat jarayonlarini aniqlash mumkin. Agar kimyoviy reaksiya davomida elektrod potensiali o`zgarsa, bu o`zgarish yordamida eritmadagi modda konsentratsiyasining o`zgarishini va titrlashning oxirgi nuqtasini topish mumkin. Potensiometrik analiz sanoatning turli sohalarini kimyoviy-tahliliy nazorat qilishda va moddalarning miqdorini aniqlashda keng qo`llaniladi.
Potensiometriya usuli o`tgan asrdan ma`lum bo`lsa-da, u Zyorensen pH haqidagi tushunchani fanga kiritgandan (1909-y.) so`ng tez rivojlanib ketdi. Potensiometrik analiz bevosita va bilvosita usullarga bo`linadi. Bevosita potensiometriya usulida potensialni belgilovchi moddaning aktivligi elektrod potensialini aniqlash asosida topiladi. Bu usul ionlarning aktivligini to`g`ridan-to`g`ri aniqlashga imkon beradigan yagona usul hisoblanadi. U quyidagi turlarga bo`linadi: pH-metriya — eritmalarning pH qiymati, kislota va asoslarning (protolitlarning) kislota-asosli konstantalari, protolitik xususiyatga ega bo`lgan kompleks birikmalarning barqarorlik konstantalari va shu kabilarni aniqlashga imkon beradi. Ionometriya —pH-metriyaning rivojlanishi natijasida mustaqil usul sifatida shakllangan zamonaviy usullardan biri. Bu usulda indikator elektrodi vazifasini turli xil ion selektiv elektrodlar bajaradi.