Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni

Gorizontga burchak ostida otilgan jism harakatini o’rganish. 
Ma’lumki, gorizontga burchak ostida otilgan jism yerga tortilish kuchi va havoning qarshilik 
kuchi ta’sirida harakatlanadi. Havoning qarshiligi hisobga olinmaganda jismning og’irlik kuchi 
ta’siridagi harakatining korrdinatalari quyidagicha 
𝑥 = 𝑣
0
cos 𝑎𝑡
(1) 
𝑦 = 𝑣
0
𝑠𝑖𝑛 𝑎𝑡 −
𝑔𝑡
2
2
(2) 
harakat traektoriyasi esa 
𝑦 = 𝑥 𝑡𝑔𝑎 −
𝑔𝑥
2
2𝑣
0
2
cos
2
𝑎
(3) 
qonunga bo’ysunadi. Jismning uchish vaqti, uchish uzoqligi, ko’tarilish balandligi esa (4), (5), (6) 
tenglamalarda keltirilgan qonuniyatlarga bog’liq ravishda o’zgaradi. 
𝑡 =
2𝑣
0
sin 𝑎
𝑔
(4) 
𝑙 =
2𝑣
0
2
𝑠𝑖𝑛𝑎 𝑐𝑜𝑠𝑎
𝑔
(5) 

---

“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
 
24 
ℎ =
𝑣
0
2
𝑠𝑖𝑛
2
𝑎
2𝑔
(6) 
Havoning qarshiligi hisobga olinganda harakat traektoriyasi Nyutonning II qonuniga asosan 
𝑚𝑟
′′
= −(𝑚𝑔 + 𝑎𝑣 + 𝑏𝑣
3
)
(7) 
differentsial tenglamani yechish orqali aniqlanadi[2], bu yerda a,b-o’zgarmas sonlar. 
Dastur ishga tushirilganda ekran quyidagi xolatga keladi: 
Dastur gorizontga burchak ostida otilgan jismning harakatini namoyish qiluvchi va asosiy 
formulalarni ko’rsatuvchi oynalar hamda Boshlang’ich tezlikka bog’liqligi, Otilish burchagiga 
bog’liqligi, Havoning qarshiligiga bog’liqligi, Ixtiyoriy tezlik va burchak ostida otilganda tugmalari, 
shuningdek, boshlang’ich tezlik va otilish burchagini kiritish uchun oynachalardan iborat.
Fizika ta′limi boshqa fanlardan farqli ravishda chuqur nazariy bilimlar bilan bir qatorda 
talabalarni amaliy koʻnikmalari ham yuqori boʻlishini talab qiladi. Shu munosabat bilan ularga sifatli 
laboratoriya mashgʻulotlarini tashkil etish bu bilan bir qatorda kuzatish imkoniyati kam bo’lgan 
laboratoriyalarni virtual shaklini namoyish etish orqali ta′limni sifatini yaxshilash va xalqaro 
miqyosdagi raqobatbardosh mutaxasislar tayorlashga erishiladi. 
Foydalanilgan adabiyotla 
1. 
Mirzaxmedov B.M. Fizika o’qitish metodikasi kursidan o’quv eksperimenti. T., O’qituvchi, 
1989 
2. 
Tursunmetov K.A. va b. Umumiy fizika kursidan praktikum. Mexanika. Universitet. T., 2005. 
3. 
V.I.Korol Vizual Beysik 6.0, M., 2000, 449 s.