Fizikanıń jaqtılıq qubılısları qaralatuģın bólimi optika grekshe optikos

integral fotometrlar
dep atalıwshı asbaplar menen ólshew 
múmkin. Bulardan biri Ulbrexttıń shar formasındaģı fotometr bolıp esaplanadı. 
Tekseriletuģın derek ishi gewek K shar ishine ildirilip qoyılģan (14-súwret). 
Shardıń ishki beti aq boyaw menen boyalģan. Aq tárepi S ekran shar betindegi O 
tesikti derektiń tuwri túsetuģın nurlardan tosıp turadı.

---

28 
14-súwret. Fotometryalıq shar kesiminiń sxematikalıq kórinisi.
Eger K shardıń ishki betinen qaytqan jaqtılıq Lambert nızamına boysınadı. Bul 
jaģdayda O tesiktiń E jaqtılanırılıwı Φ tolıq jaqtılıq aģımına tuwra proporcional 
boladı:
E=cΦ
(14)
bunda c shardıń ólshemlerine hám boyalıwına baylanıslı bolģan proporcionalıq 
kóbiytiwshi. Bul kóbiytiwshi sınalıp atırģan lampanı narmal lampaģa almastırıw 
jolı menen eksperemental tárizde anıqlanadı. O tesike sút reń shiyshe plastinka 
qaplanģan.[13]
E ni ólshew ushın bul plastinkanıń jarqınlıģı optikalıq otırģıshta ápiwayı 
fototmetr yamasa basqa fotometr menen anıqlanadı. Ádette Ulbrextıń diametrı 1m 
den kem bolmaģan sharlar qollanıladı. Kóbinshe úlkenrek sharlarda qollanıladı. 
Akademik S.I.Vavilov islep shıqqan hám uıshırıw metodı dep atalatuģın ataqlı 
metod júdá kishi jarqınlıqlardı ólshew ushın vizuwal metodıń ózine say bir túri. 
S.I.Vavilov bul metodıń tiykarshısı dep Fransuwa Marini di aytıp ótken, biraq tek 
ģana S.I.Vavilovtıń puqat tájiriybelerinen soń bul metod kúshiz intensivliklerdi 
baqlawdın áhámiyetli usılına aylanģanlıģın atap ótiw kerek. Bul metod kózdiń 
jarqınlıģın mánisin, yaģnıy dem alģan kóz baqlay alatuģın minimal jarqınlıqtı 
jeterlishe bahalaw qabiletine tiykarlanģan. Bul minimal jarqınlıq hár bir baqlawshı 
ushın jeterlishe jetkilikli boladı eken. Ushırıw metodı baqlanıp atırģan jarqınlıqtı 
qálegen usılı menen minimal mániske shekem tómenletiwden ibarat.