Fizika8 Uzb i-bob 1-26. pmd

Potensiometr — elektr zanjirdagi kuchlanishni rostlash, ya’ni
o‘zgartirish uchun qo‘llaniladigan elektr asbob.
Potensiometr surgichi bir tekis yurgizilganda zanjirdagi kuchlanish
bir me’yorda o‘zgara boradi.
Amalda qo‘llaniladigan potensiometrlar ko‘proq 71-rasmda ko‘rsatilga-
nidek aylana shaklida bo‘ladi. Bunda uning murvati buralsa, 4 surgich
67-rasm
68-rasm
69-rasm

---

51
aylana shaklida harakat qiladi va zanjirdagi kuchlanish bir tekisda o‘zga-
radi. Radiotexnikada, jumladan, radio va televizorlar ovozining past-ba-
landligini o‘zgartirishda potensiometrlardan foydalaniladi.
72-rasmda turli xil potensiometrlar tasvirlangan.
1. Reostat nima? Undan qanday maqsadlarda foydalaniladi?
2. Rezistorning tuzilishini va zanjirga ulanishini tushuntirib bering.
3. Reostatning vazifasi nimadan iborat? Uning ishlashini tushuntiring.
4. Potensiometr qanday vazifani bajaradi?
5. Potensiometrning reostatdan farqi nimada? Reostatdan potensiometr sifatida
foydalanish uchun u zanjirga qanday ulanadi?
1. Rezistor uchlaridagi kuchlanish 9 V ga teng. Unda 0,5 A tok o‘tishi uchun uning
qarshiligi qancha bo‘lishi kerak?
2. Elektr zanjirga ulangan rezistorning qarshiligi 60 Ω. Rezistor uchlari orasidagi
kuchlanish 12 V bo‘lsa, undan qancha tok o‘tadi?
3. 69-rasmda tasvirlangan reostatni 220 V kuchlanishga ulab, surgichini qisqich
1 dan 25 sm uzoqlikka surilganda uning qarshiligi 110 Ω ga teng bo‘ladi. Reostatdan
1,2 A tok o‘tishi uchun surgich qisqich 1 dan qancha uzoqlikda turishi kerak?
4. 220 V kuchlanishli tarmoqqa ulangan potensiometr surgichi sterjenning 1/5 qismida
turibdi. Bunday holatda undan olinayotgan kuchlanish qancha bo‘ladi?
1. Rezistor olib, uning ustki qismini oching va tuzilishini o‘rganing.
2. Buzilgan radio, televizor yoki magnitofonning ovoz rostlaydigan detalini oling va
uning reostati tuzilishini ko‘rib chiqing.