Fizika8 Uzb i-bob 1-26. pmd

Elektr maydonda erkin elektronlar harakati
Metall o‘tkazgichni elektr zanjirga ulaylik.
Manbaning musbat va manfiy qutblariga ulangan
o‘tkazgich uchlari orasida elektr maydon hosil
bo‘ladi. Bu maydon ta’sirida erkin elektronlar
manfiy zaryadli bo‘lgani uchun manbaning
musbat qutbi tomon harakat qiladi (46-rasm).
Metallning musbat ionga aylangan atomlari esa
o‘z joyida qo‘zg‘almasdan turaveradi. Elektron-
larning tartibli harakati natijasida o‘tkazgichda
tok hosil bo‘ladi.
Metallarda elektr toki elektronlarning tar-
tibli harakati (oqimi)dan iboratdir.
Elektr tokining yo‘nalishi
Elektr zanjirdan tok o‘tayotganini galvano-
metr yoki ampermetr yordamida aniqlash
mumkin. Galvanometrni elektr zanjirga dastlab
47-rasmda ko‘rsatilganidek ulaylik. Kalit ulangan-
da, galvanometr ko‘rsatkichi 0 raqamidan o‘ng
tomonga og‘adi. Demak, o‘tkazgichdan tok
o‘tmoqda. Buni zanjirga ulangan lampochkaning
yonganidan ham ko‘rish mumkin.
Endi o‘tkazgichning tok manbayiga ulangan
uchlaridagi qutblarni almashtiraylik. Bu holda
ham lampochka yonadi. Lekin, bunda galva-
nometr ko‘rsatkichi 0 raqamidan chapga og‘adi
(48-rasm).
48-rasm
47-rasm
45-rasm
46-rasm