Fizika8 Uzb i-bob 1-26. pmd

Akkumulyatorda kimyoviy energiya elektr energiyaga aylanadi.
Boshqa manba yordamida akkumulyatordan tok o‘tkazish orqali
undagi  sarflangan elektr energiya tiklab turiladi.
Eng sodda akkumulyator sulfat kislotaga botirilgan ikkita qo‘rg‘oshin
plastinadan iborat. Bunday akkumulyator qo‘rg‘oshinli yoki kislotali
akkumulyator deb yuritiladi.
39-rasm
40-rasm

---

31
Odatda, akkumulyatorlarni bir-biri bilan ketma-ket
ulab, batareya hosil qilinadi. 40-rasmda oltita kislotali ak-
kumulyatordan tuzilgan batareya tasvirlangan.
 Rasmda ko‘rsatilgan batareyada ulagichlar bir
akkumulyatorning manfiy qutbini ikkinchi akku-
mulyatorning  musbat qutbiga ulaydi. Bunday tok
manbayini batareya deb emas, balki akkumulyator deb
atashga o‘rganilgan.
Amalda ishqorli akkumulyatorlar, masalan, temir-
nikelli akkumulyatorlar ham qo‘llaniladi. Bunday akkumulyatorlarning
plastinkalari temir panjaralar paketidan iborat bo‘ladi. Uning plastinka-
laridan birida presslangan temir kukuni, ikkinchisida esa nikel oksidi bor.
Plastinkalar ishqor (o‘yuvchi natriy) eritmasiga botirib qo‘yiladi.
Akkumulyatorlar turli maqsadlarda keng qo‘llaniladi. Masalan, avtomo-
billarda motorni yurgizib yuborishda, uning chiroqlari yonishida, ko‘chma
radio, magnitofon, televizor, uyali telefon va kompyuterlarda, sun’iy yo‘l-
doshlarda akkumulyatorlar elektr toki manbayi sifatida foydalaniladi.
Maktab fizika xonalarida tajriba va laboratoriya ishlarini o‘tkazish uchun
turli xil o‘zgarmas tok manbalaridan foydalaniladi. Odatda, bunday
o‘zgarmas tok manbalari elektr tarmog‘idan maxsus asboblar yordamida
hosil qilinadi. Bundan buyon elektr zanjirlarda o‘zgarmas tok manbayini
41-rasmda keltirilgandek tasvirlaymiz.
Elektr zanjir
Tok manbayi, elektr lampochka va kalitni
bir-biri bilan o‘tkazgich (sim)lar orqali
ulaylik (42-a rasm). Kalit elektr lampochkani
o‘chirib-yoqish uchun kerak bo‘ladi.
Elektr lampochka iste’molchi hisoblanadi.
Radio, magnitofon, televizor, kompyuter,
muzlatkich, dazmol, elektr isitkich kabilar
ham elektr iste’molchilardir.