Fizika8 Uzb i-bob 1-26. pmd

12-§. ELEKTR KUCHLANISH VA UNI O‘LCHASH
   Kuchlanish haqida tushuncha
Elektr zanjirga ulangan o‘tkazgichdagi elektronlar tok manbayining
manfiy qutbidan musbat qutbiga qarab harakat qiladi. Bunda tok manbayi
ish bajaradi.
Zanjirning biror qismidan 1 kulon zaryad o‘tganida bajariladigan
ishga son qiymat jihatidan teng bo‘lgan kattalik zanjirning shu
qismi uchlari orasidagi elektr kuchlanish deb ataladi va U harfi
bilan belgilanadi.
Elektr kuchlanish formulasi quyidagicha ifodalanadi:
(1)
bunda, A – zanjirdan q zaryad o‘tganda uning shu qismida bajarilgan ish.

---

35
Kuchlanish birligi qilib tok manbayining ixtirochisi Alessandro Volta
sharafiga  volt  (V
 
) qabul qilingan. Bunda           ya’ni zanjirning biror
qismida kuchlanish 1 V ga teng bo‘lishi shu qism orqali 1 C zaryad
miqdori o‘tganida 1 J ish bajarilishini bildiradi. Binobarin, agar zanjir
qismida kuchlanish 2 V ga teng bo‘lsa, shu qism orqali 1 C zaryad
o‘tganida 2 J ish bajariladi.
Amalda kuchlanishning millivolt  (mV) va kilovolt  (kV) kabi birliklari
ham qo‘llaniladi. Bunda 1 V = 1000 mV, 1 kV = 1000 V.
Kuchlanish elektr zanjirning biror qismidagi o‘tkazgich uchlari-
dagina emas, balki tok manbayi qutblarida ham namoyon bo‘ladi. Manba
qutblari orasidagi kuchlanish zanjirdan 1 C zaryad o‘tganda bajarilishi
mumkin bo‘lgan ishga teng bo‘ladi.
Tok manbalaridagi elektr kuchlanish turlicha bo‘ladi (1-jadval).
1-jadval