Fizika8 Uzb i-bob 1-26. pmd

26-§. Elektr toki ta’sirida o‘tkazgichlarning qizishi
85-rasm

---

72
Birinchi cho‘g‘lanma lampochka 1872-yilda rus
elektrotexnigi Aleksandr Nikolayevich Lodigin (1847−
1923) tomonidan kashf etilgan. Takomillashgan
cho‘g‘lanma elektr lampochkani 1879-yilda amerikalik
olim  Tomas Alva Edison (1847−1931) ixtiro qilgan.
Xonadonlarda,
 
asosan,
 
220
 
V kuchlanishli cho‘g‘-
lanma lampochkalar qo‘llaniladi. Cho‘ntak fonarla-
rida 1,5 V,
 
3,0 V va 4,5 V li, avtomobillarda 6 V va
12 V li, liftlarda 50 V li cho‘g‘lanma lampochka-
lardan foydalaniladi. 86-rasmda turli xil cho‘g‘lanma
lampochkalar tasvirlangan.
Turmushda, ishlab chiqarishda, maishiy xizmat-
da cho‘g‘lanma lampochkalardan tashqari sovuq lam-
palar  − inert gazli lampalar ham ishlatiladi. Bunda
shisha lampalar ichi neon, kriðton, argon kabi inert
gazlar bilan to‘ldirilgan bo‘lib, elektr maydon hosil
qilinadi. Maydon ta’sirida inert gazlar ionlashib,
turli ishorali ionlarning bir-biri bilan to‘qnashishi
natijasida yorug‘lik chiqadi. 87-rasmda inert gazli
lampalarning turli xillari tasvirlangan.
Cho‘g‘lanma lampochkalarda elektr energiyaning
katta qismi issiqlikka aylangani uchun ularning
foydali ish koeffitsienti kam bo‘ladi. Inert gazli
lampalarda esa elektr energiyaning katta qismi
yorug‘lik energiyasiga aylanadi. Bunday lampalarda
elektr energiya kamroq sarflanadi, uzoq vaqt yonib
tursa ham ular qizib ketmaydi. Shuning uchun
kechasi bilan yoniq qoldiriladigan korxonalarda,
do‘konlarda, ko‘chalarda ko‘proq inert gazli oq
lampalardan foydalaniladi. Keyingi paytlarda
xonadonlarda ham bunday lampalardan foydala-
nilmoqda.