Fizika,2 qism 20

Pàuli  prinsipi.  Shvåysàriyalik  fizik  V . P à u l i   àtîm  fizikàsi

uchun  judà  muhim  bo‘lgàn  quyidàgi  qîidàni  àniqlàdi:  bittà

àtîmdà  to‘rttà  kvànt  sîni  (n, 

l,  m,  S)  bir  õil  bo‘lgàn  ikkità

elåktrîn  bo‘lishi  mumkin  emàs.

Bu qîidà Pàuli prinsipi dåyilàdi. Bu prinsi pgà muvîfiq,  bîsh

kvànt  sîni  n  bo‘lgàn  hîlàtdà  hàmmàsi  bo‘lib  2n

2

  tà  elåktrîn

bo‘lishi  mumkin.

Îdàtdà,  bîsh  kvànt  sîni  n  bir  õil  bo‘lgàn  elåktrînlàr  bittà

elåktrîn  qîbiqni  tàshkil  qilàdi  và  quyidàgichà  bålgilànàdi:

n  =  1,  K  qîbiq,

n  =  2,  L  qîbiq,

n  =  3,  M  qîbiq,

n  =  4,  N  qîbiq.

Ìåndålåyåv elåmåntlàr dàvriy siståmàsining tàlqini. Elåktrîn-

làrning  àtîmdàgi  qîbiqlàrdà  tàrtib  bilàn  jîylàshuvining  Ìån-

dålåyåv elåmåntlàr dàvriy siståmàsigà àlîqàsi yo‘qmikàn, dågàn

sàvîl tug‘ilàdi. Chunki dàvriy siståmàdà hàm elåmåntlàr elåktrîn

qîbiqlàrigà  qàràb  turli  dàvrlàrgà  bo‘lingàn.  Shundày  àlîqà

màvjudligini  àniqlàsh  màqsàdidà  quyidàgi  jàdvàlni  tuzàmiz.

5- jàdvàl

Bîsh kvànt sîni (n)

1

2

3

4

Qîbiqning bålgisi

K

L

M

N

Qîbiqdà bo‘lishi

mumkin bo‘lgàn

2

8

18

32

elåktrînlàr sîni, 2n

2

Jàmi bo‘lishi mumkin

2

2 + 8 = 10

2 + 8 +

2 + 8 + 18 +

bo‘lgàn elåktrînlàr sîni

+ 18 = 28

+ 32 = 60

Elåmåntlàr

1. H

3. Li

11. Na

19. K

2. Hå

4. Be

12. Mg

20. Ca

5. B

13. Al

21. Se

6. C

14. Si

22. Ti

7. N

15. P

23. V

8. O

16. S

24. Cr

9. F

17. Cl

25. Mg

10. Ne

18. Ar

   ...

---

126

Jàdvàldàn ko‘rinib turibdiki, hàqiqàtàn hàm, elåktrîn qîbiqlàri

dàvriy  siståmàdàgi  dàvrlàr  bilàn  ayni  bir  nàrsà  ekàn.  Dåmàk,

elåmåntlàrning dàvriyligi ulàr àtîmining tuzilishigà bîg‘liq.