«fizika va kimyo» kafedrasi hayvonlar biokimyosi

 
Oddiy yog‟lar-asilglisirinlar, mumlar, sterollar va steroidlarning 
tuzilishi va biologik vazifalari. 
Oddiy yog‘lar (lipidlar) yuqori molekulali yog‘ 
kislotalarining uch atomli spirtlar bilan hosil qilgan murakkab efirlaridir. Shu 
sababli bunday tuzilgan yog‘lar trigliseridlar deb ataladi. Yog‘lar organizmda 
zaxira modda sifatida to‘planadi. Hayvon organizmidagi bunday depolar qatoriga 
teri osti qavati, charvi (buyrak, jigar, yurak) atrofida to‘planib yostiq vazifasini 
o‘taydigan himoya yog‘ qavatlari kiradi. Tabiiy yog‘lar va moylar ikkita yoki 
uchta har xil yog‘ kislotalarining birikmalarini saqlovchi trigliseridlardir. Moylar 
quyidagi umumiy tuzilishga ega: 
O 
׀׀
CH
2
-O-C – R
1 
O 
CH-O-C – R
2 
O 
CH
2
-O-C – R
3 
Yog‘ kislotalarining soni va ularning gliserin molekulasida joylashishiga 
qarab quyidagicha nomlash mumkin. 
O 
׀׀
CH
2
- O-C – R
1 
CH-OH 
CH
2
OH 
CH
2
OH 
O 
׀׀
CH-O-C – R
2 
CH
2 
- OH
O 
׀׀
CH
2
-O- C –R
1 
O 
׀׀
CH-O- C – R
2 
CH
2
OH 
1-monoasilgliserin 
2-monoasilgliserin 
1,2-diasilgliserin 
Trigliserid tarkibiga kirgan yog‘ kislota qoldiqlarining uchchalasi ham bitta 
yog‘ kislotaga tegishli bo‘lsa, u sodda trigliserid deb ataladi. Masalan: triolein, 
tristearin. Agar trigleserid bir necha xil yog‘ kislota qoldiqlaridan tashkil topgan 

---

bo‘lsa, u aralash trigliserid deb ataladi. Lipidlarni olinishi quyidagi umumiy 
reaksiya orqali ifodalash mumkin: 
O 
׀׀
CH
2
-O-C – (CH
2
)
14
CH
3 
O 
׀׀
CH-O-C – (CH
2
)
7
=CH=CH-(CH
2
)
7
)-
CH
3 
O
׀׀
CH
2
-O-C – (CH
2
)
14
CH
3 
O 
׀׀
CH
2
-O-C– (CH
2
)
7
-CH=CH(CH
2
)
7
-
CH
3 
O 
׀׀
CH-O-C – (CH2)
14
-CH
3
׀ O 
׀׀
CH
2
-O-C– (CH
2
)
16
-CH
3 
β-oleo-dipalmitin 
α - oleo-palmito-stearin.