Fizika va astronomiya

Fizik hodisalarni o‘rganish fizik qonunlami o‘rganish bilan bevosita bog‘liq. Pedagogika oliy o‘quv yurtida qonunlami o‘rganish darajasi, ularni o‘rta ta’Iim tizimida o‘rganishdan keskin farq qiladi. Bu farq, faqatgina matematik apparatdan keng foydalanishdagina emas, balki mazkur qonunni boshqa qonunlar bilan bog’Ianishini har tomonlama ochib berish va ulami zamonaviy ilmiy nazariyalar asosida tushuntirishga ko‘proq e’tibor berishdan iborat.

Talabalaming ilmiy dunyoqarashini rivojlantirishda qonunlami o’rganish, ulami to‘g‘ri talqin qilish muhim ahamiyatga ega. Eng asosiysi, o‘quvchilami o‘rganilgan qonunlami amalda qo‘Ilay bilishga o‘rgatish zarur. Masalan, mexanikada energiyaning aylanish va saqlanish qonunini o‘rganishda, uning matematik ifodasi berilib, bu formulada qatnashgan kattaliklaming o‘zgarish chegarasi hamda mazkur qonunni amalda qo‘llash shartlari tahlil qilinadi.

Talabalaming fizik-qonunlami o‘zlashtirishiga quyidagicha talablami qo‘yish maqsadga muvofiqdir:

• 
  mazkur qonunni ifodalovchi qanday kattaliklar orasida bog'lanish mavjud ekanligini tushunish va uning ta’rifini bilish;
  
• 
  qonunning matematik ifodasini va uning to‘g‘ri ekanligini tasdiqlovchi asosiy tajribalarni bilish;
  
• 
  ushbu qonunni boshqa qonunlar bilan bog‘lanishini va uni zamonaviy ilmiy nazariyalar asosida tushuntirishni bilish;
  
• 
  qonunni amalda qo‘Ilanilishiga doir misollarni bilish;
  
• 
  mazkur qonunning qo‘llanish chegarasini bilish zarur.
  

Umumiy fizika kursida moddalaming xossalarini va fizik maydonlami - materiyaning o‘zaro bir-biriga bog‘lanish turlarini o‘rganishga katta e’tibor beriladi. Zamonaviy fanda, elementar zarralar, atom va molekulalardan boshlab, hujayralarda oqsillar- ning birikishigacha hamda tirik organizmga tegishli moddalaming tarkibiy shakllari qaraladi.

Umumiy fizika kursida, modda va uning gaz, suyuq qattiq va plazma ko'rinishidagi agregat holatlari, atomlar va elementar zar- ralaming xossalari qaraladi. Bizni o‘rab olgan atrof-muhitda moddaning uch holati (qattiq, suyuq, gaz) holatlari uchraydi. Agar moddaga yerdagi qarash emas, balki koinot masshtabida qaralsa, u holda, moddaning avval bizga tanish bo‘lmagan yangi holatlari (plazma, neytron holat va boshq.) namoyon bo‘ladi, bular astrofizikaning keyingi yillardagi yutuqlari mahsulidir.

Наг qanday modda o‘zining temperaturasi va bosimiga bog‘liq tarzda qattiq, suyuq yoki gaz holatlarda bo‘lishi mumkin. Moddaning tarkibiy shakllari o‘zaro bog‘liq bo‘lib, ulaming orasidagi farq hozirgi kunda aniqdir. Modda bilan maydon esa, bir- biridan tubdan farq qiladi.