Fizika va astronomiya

Mn’i'ii/Niiiiig iiiiiipudl lining biliin bcrish va tarbiyalash hl tik Hl у ii Ini I niqiill nniqliinudi. O'quvchilar ma'ruzada qanday у n ng 11 Ik Ini i n bi-lishndi? Oldingi ma’ruza material! nima va undan qanday loydnliuiish mumkin’/ Qanday matcmntik apparat qo‘lla- nlladl? Qanday anuiliy tatbiqqa cga ekanligi qaraladi? - degan mivollntgn jnvobliir ma'ruzaning biliin berish funksiyasini tashkil qllndl

Ma'rii/aiilng (ntblynviy hinksiyasini ko'rsatish uchun ina'riizai hl qu vhlnglIni id hisobga olishi zarur: Ma'ruzaning qaysi qlnmhta himl bayou qilish krrnk? (rquvchilarni qanday misoliar va dallllai qi/lqliiu

Iiiiidndan. mn'riizada «Qaytuvchan va qaytmas jarayonlar. Kin no sikli» mavzusining quyidagicha bilim berish va tarbiyalash ninqsndini ko'rsntish mumkin:

I Qnytiivditin va qaytmas jarayonlar to‘g‘risida to‘laqonli liiMiiiiu ha bri iih

J Nlinn ik hun tabiatdugi burchn real jarayonlar qaytmas hn'lndl?

I Knrno siklini tahlil qilish. Nima uchun bu sikl tcrmodiniunika uchun muhim hisoblanadi?

4. 
   Kamo teoremasini isbotlashga o‘quvchilami jalb qilish zarur.
   
5. 
   Issiqlik mashinalarining foydali ish koeffitsiyenti va uni o'dilrlsh.
   

Mnntiqning aniqligi va oydinligi, ma’ruzaning tuzilishini ko'rsntuvchi, lining rejasini aniqlaydi. Ma’ruzaning amaliy o‘qilishi, ngnr undagi savollar aniq, qisqa va tushunarli bo‘lsa, unda reja o‘z vn/lluslni hajnrgan hisoblanadi.

rizikndnn ma’ruza rejalaridagi savollar, birinchi navbatda, dnMuign inns kelishi kerak, bu esa o‘quvchilarga ma’ruza material! hih»n ishlashda qulaylik tug'diradi. Goho, ma’ruzachi mavzunigina nylib, lining rejasi ma’ruza o‘qilish jarayonida asta-sekin namoyon bo'lu boshlaydi, ammo bu holda ham ma’ruzaning rejasi uning liiikibitii ko'rsatgani uchun, uning o‘qilishini aniqlaydi va ma’ruzachiga yengillik tug‘diradi. Masalan, yuqorida keltirilgan «Gazlar issiqlik sig‘imining molekular-kinetik nazariyasi» mavzuini misol sifatida qarab ko'raylik:

l.Molekulalaming erkin yugurish yo‘li (5 min.). Energiyani erkin yugurish yo‘li bo‘yichataqsimlanishi (5 min.).

2.Ideal gazning ichki energiyasi (20 min.).

3.Gazlar issiqlik sig‘imining klassik nazariyasi (30 min.).

4,Gazlar issiqlik sigfimining kvant nazariyasi to‘g‘risida tushuncha (5. min.).

Asosiy adabiyotlar ma’ruzachi tomonidan birinchi ma’ruzada tavsiya qilinadi. Oliy ta’lim didaktikasiga ko‘ra, har bir ma’ruza bo‘yicha adabiyotlar ko‘rsatish maqsadga muvofiq bo‘lib, bu o‘quvchilarga ma’ruza matni bilan samarali ishlashga yordam beradi. Ma’ruzaning tarkibiy elementlariga, kirish va yakunlash, ya’ni xulosa chiqarishlar ham kiradi.

Kirish ma’ruzaning kerakligi va zarurligini, psixologik nuqtayi nazardan, o’quvchilarning diqqatini qaratish va e’tiborini jalb qilishdan iborat deb tushuntirish mumkin. O‘qilayotgan ma’ruza inaterialini avvalgilari bilan qanday bog‘langanligini, amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlari uchun ahamiyatini bayon qilish, maqsadga muvofiq hisoblanadi. Ma’ruzaning yakunida o‘qituvchi albatta xulosa chiqarishi kerak. Yakuniy xulosa chiqarish, ma’ruzani yaxlit holda tushunishga, uning asosini yaqqol tasavvur qilishga, umumlashtirishga hamda o‘quvchilarga mustaqil ishlami qaysi yo‘nalishda olib borishni aniqlashga yordam beradi.