Fizika texnika

Yog'och eshiklarning turli maqsadlari. Yog'ochdan tayyorlangan
Z inapoyalar odatda eman, kul yoki olxo'pdan tayyorlanadi, chunki bu daraxt turlarining yog'ochi deyarli chirmashib ketmaydi, bardoshli, uzoq vaqt davomida ishonchli xizmat qilishi mumkin.
Zinasi silliq, qo'llar uning ustiga yoqimli bo'lib, zinapoyalar bo'ylab xavfsiz harakatlanishni ta'minlaydi.
Y og'och relslar turli shakllar, o'yma naqshlar bilan ajralib turadi, ularning dekorativ xususiyatlari juda katta va ular ko'pincha quyma metallga nisbatan arzonroqdir.
Bugungi kunda yog'ochdan yasalgan burg'ulash qistirmalari xususiy maskan-lar, kvartallar va ko'p qavatli uylarda foydalaniladigan eng yaxshi bezaklardandir.
Y og'ochdan yasalgan gazebo yoki terasta uchun qo'rg'oshin qurilishning o'ziga xosligi va murakkabligini ta'minlovchi haqiqiy yuksak badiiy element bo'lishi mumkin. Tabiat bilan birlashuvchi peyzaj dizayni foniga mos ravishda va tabiiy ravishda, klassikadan zamonaviygacha bo'lgan har qanday interyer uslubiga
osongina mos keladi. Yog'och balkonida relslar, balkonni dam oladigan joy sifatida ishlatadigan mijozlar tomonidan afzal ko'riladi. Yog'och, quyoshda haddan tashqari qizib ketmaydigan materialdir, shuning uchun bezovta qilmasdan bunday qo'rg'oshiga tayanish qulay.

II-BOB. YOG’OCH MAHSULOTINI INSON HAYOTIDA AFZALLIKLARI

2.1 Yog’och mahsulotlarga xomashyo tanlash
Yog’och kimyoviy xom ashyo bo’lib, u o’simlikni yashash davrida doimiy ravishda hosil bo’lib turadi. Yog’ochning hosil bo’lishida atmosferadagi uglerod kislota va quyosh nuri xom ashyo hisoblanadi. SHuning uchun hayot bor ekan, o’simliklar tsellyuloza, lignin va gemitsellyulozani hosil qilaveradi. Ko’p yillardan beri yog’och, toshko’mir, neftь va boshqa xom ashyolar yer yuzidagi energyaining asosiy manbai hisoblangan. Xattoki 100 yil oldin ham energiyaning manbai yog’och hisoblanib, u zavodlarda, paravoz va kemalarda, uy-joylarni isitishda qo’llanilgan. Hozirgi kunda esa yog’och o’z o’rnini toshko’mir, neftь va gazga bergan, bunga sabab turli xom-ashyolarni yoqilg’i sifatida ishlatishda har xil miqdorda mablag sarflanadi.
Daraxtni kurilish materiali sifatida ishlatish hozirgi kungacha o’z salohiyatini yo’qotgani yo’q. Taxminan tayyorlanadigan yog’ochning 75 % i taxta va kurilishda ishlatilinadigan boshqa materiallar (standartdagi uylar, kema, vagon, mebelь va gugurt) sifatida qo’llaniladi. Yog’ochning ko’zlangan maqsadda qo’llanilmaydigan qismidan o’tin tayyorlanadi. Yog’ochni tayyor mahsulot holatga kelturgunga qadar chiqindilar (xoda, qipiq, payraxa va tarasha) miqdori ham ortib boradi. Har xil chiqindilardan foydalanish yog’ochni kimyoviy qayta ishlash soxasining asosiy vazifasi hisoblanadi. Lekin shuni aytish joizki, xatto kimyoviy qayta ishlanganda ham qo’shimcha mahsulotlar ajralib chiqadi. Yog’ochni kimyoviy qayta ishlashning asosiy usuli bu- sulьfat va sulьfit usullar yordamida tsellyuloza olishdir. Qolgan usullar ikkinchi darajali hisoblanadi. Kimyoviy usuldan tashqari mexanik usul bilan yog’ochdan yarim tsellyuloza, yog’och massasi, qalin qog’oz va boshqa tolali materiallar olinadi. Yarim tsellyuloza va yog’och massasi tarkibida tsellyulozaga nisbatan ko’p miqdorda lignin bo’lib, u lardan asosan gazeta qog’ozi olishda foydalaniladi.

S anoatda yog’ochni boshqa turli polimerlar bilan kombinatsiyasi katta ahamitga ega. Bunday kompozitsiyalarni ishlab chiqarish uchun mexanik yo’l bilan yog’och maydalaniladi va fenolformalьdegid, mochevina formalьdegid yoki melamin formalьdegidli polimerga shimdiriladi va presslanadi. Yuqori harorat va bosim ta’sirida yog’och maydalari smola bilan yelimlanib, plitalar hosil qilinadi. Bu plitalar mebel-jihoz tayyorlashda ishlatiliadi. Plitaning mustahkamligini va mexanik xossalarini yog’och ta’minlaydi. Agar kayin yoki boshqa navdagi daraxt po’stlog’i smola bilan shimdirilib, ularning bir kancha qatlami presslansa yog’och qatlamli plastinkalar (DSP-derevesno-smolistыe plastinki) hosil bo’ladi. Plitalar tarkibida 8-10% smola bo’lsa, DSP da bu miqdor 25 % gacha bo’lishi mumkin. DSP dan kuvurlar, nasos korpuslari, qayiq, standart tipda kuriladigan uyning qismlari, rangli metall yoki kimmatbaho yog’ochdan tayyorlanadigan podshipniklarni tayyorlashda foydalaniladi. Agar daraxt po’stloqlari smola bilan shimdirilmay, balki faqatgina po’stloqga smola surtilsa, u holda faner hosil bo’ladi. Ayrim hollarda po’stloq qatlami orasiga fenolformaldegidga shimdirilgan qog’oz qo’yiladi va so’ngra presslanadi. Bunda chirimaydigan va suv o’tkazmaydigan yuqori sifatli faner olish mumkin. Agar daraxt po’stlog’i kukun holatgacha maydalanib, keyin fenolformaldegid smola bilan shimdirilsa yog’ochli plastinkalar hosil bo’ladi (DP-derevestnыy plastik). Uning tarkibida smola 30% gacha bo’lishi mumkin. DPdan mashina va avtoqurilishda turli mashina detallarini tayyorlashda (shesterna, podshipnik, tsapfa va boshqalar) foydalaniladi.

Oddiy fenolformaldegidli presslovchi kukunlarni ham DP lar turkumiga kiritish mumkin, chunki u tarkibida 40-50% yog’och kukunidan tarkib topgan. Bu kukunlarni elektrotexnik, telefon, radio, televizor va boshqa zichlovchi mahsulotlar tayrlashdagi roli juda ahamiyatlidir.Yog`ochning mexanikaviy xossalari uning tashqi kuchlar (nagruzkalar) ta‘siriga qarshilik ko`rsatish xususiyatini harakterlaydi. Kuchlar ta‘sir etish harakteri bo`yicha statik, dinamnk, vibratsion va uzoq vaqt ta‘sir etadigan nagruzkalarga ajratiladi. Asta-sekin va bir tekisda ortib boradigan nagruzkalar statik nagruzkalar deb ataladi. Dinamik yoki zarbiy nagruzkalar jismga birdaniga va zarb bilan ta‘sir etadi. Qattaligi va yo`nalishi o`zgarib turadigan nagruzkalar vibratsion nagruzkalar deb ataladi. Uzok muddatli nagruzkalar uzoq vaqt ta‘sir etib turadi. Tashqi kuchlar ta‘siri ostida, yog`ochning ayrim zarralari orasidagi bog`lanish buziladi va uning shakli o`zgaradi. Yog`och tashqi nagruzkalarga qarshilik ko`rsatganligi uchun yog`ochda ichki kuchlar vujudga keladi: agar bu kuchlarni qirqim maydoni birligiga bo`lsak, kuchlanish kelib chiqadi. Kuchlanish kvadrat santimetrga kilogrammlarda ifodalanadi (kgk/sm2).
D eformatsiya deb tashqi kuchlar ta‘siri ostida yog`ochning shakli va o`lchamlarining o`zgarishiga aytiladi. Kuch olinishi bilan yo`qoladigan deformatsiya elastik deformatsiya, nagruzka olinganidan keyin ham saqlanib qoladigan deformatsiya qoldiq deformatsiya deyiladi. Yog`ochning mexanikaviy xossalariga mustahkamligi, qattiqligi, deformatsiyalanishi, zarbiy qovushoqligi kiradi.