“Fizika” ta’lim yo’nalishi bo’yicha bakalavr darajasini olish uchun Xayrullayev Sardor Shayxiddin o’g’li Qattiq sorbentlarning klassifikasiy va ularning fizik-kimyoviy xossalarini o’rganish mavzusidagi

2.3. Elektr o’tkazuvchanlik koeffisiyentini namlikka bog’liqligini tajriba asosida o’lchash.
CaCl₂ qattiq sorbentning elektr o’tkazuvchanlik koeffisiyentini namlikka bog’liqligi aniqlash qurilmasi.
Hozirgi vaqtda bir qator sorbentlar: silikagel, sionit, aktivlashgan ko’mir, amominiy oksidi va boshqa sorbentlar ximiya sanoatida, neft va neft maxsulotlarini qayta ishlash sanoatlariga, yengil sanoatda havoni quritish va namligini aniqlash, ba’zi bir gazlarni gaz aralashmalari tarkibidan ajratib olish kabi maqsadlarda ishlatib kelinmoqda.
Hozirgi vaqtda mustaqil O’zbekistonimizning sanoatini rivojlantirishda arzon va o’zimizda ishlab chiqariladigan mahalliy sorbentlarni ishlatish va ularning fizika – ximiyaviy xossalarini fundomental asosda o’rganish va ularni kerakli sanoatlarda ishlab –chiqarishda tadbiq qilish hozirgi zamon fanining dolzarb masalalaridan hisoblanadi.
Ma’lumki o’zimizning mahalliy sorbentlarimizdan CaCl₂ ,S_iCl₂ qattiq sorbentlari hisoblanadi. Bu qattiq sorbentlar asosida ishlaydigan quyosh sovitgichlari yaratilgan. Ba’zi bir sorbsion sikllarda gazlarni yutish, yoki gazlarni tozalash, havoni quritish, va uni namligini o’lchash maqsadlarig ishlatish mumkin. Buning uchun bu sorbentlarning fizikaviy xossalarini aniqlash va shunga asosan kerakli maqsadlarda ishlatilishi tavsiya etiladi. Bunday asosiy fizikaviy xossalaridan biri bo’lgan CaCl₂ qattiq sorbentining elektr o’tkazuvchanlik koeffisiyentini aniqlash va uning namlikka bog’liqligini tekshirish hisoblanadi.
Qattiq sorbent CaCl₂ ning fizikaviy xossalaridan elektr o’tkazuvchanlik koeffisiyentining nam likka bog’liqligini aniqlash maqsadida maxsus qurilma yasaldi.
Qurilmaning sxemasi 4- rasmda tasvirlangan. Uning ishlash prinsipi quyidagicha: o’lchash kamerasi (1) da, CaCl₂qattiq sorbenti parashoki (2), kumushdan yasalgan elektrod (3), bilan kontaktda keltiriladi… elektrodlar tok manbaiga ulansa
1.O’lchash kamerasi.
2. CaCl₂ qattiq sorbent poroshogi .
3.Kumushdan yasalgan elektrod.
4.Suv bug’larini hosil qiladigan qurilma.
Toza CaCl₂ sorbenti orqali elektr toki o’tmaydi. Suv bug’larini hosil qiladigan maxsus (4) orqali yuborilgan suv bug’larini CaCl₂ sorbenti tomonidan ma’lum miqdorda yutilganidan so’ng mikroampermetr (Ф-195 ГОСТ 8711-78,10^-12 ÷10^-9 А) elektr tokini qayd qila boshlaydi. Elektrodlar yuzi va ular orasidagi masofa o’lchab olinadi. Elektrodlar yuzi va ular orasidagi masofa o’lchab olinadi Zanjirning bir qismiga oid om qonuni va o’tkazgichning elektr qarshiligi topish formulasidan foydalanib CaCl₂ sorbentining solishtirma elektr qarshiligi topiladi.
Elektr o’tkazuvchanlik koeffisiyenti æ esa quyidagi formuladan topiladi.