Fizika kursi



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet222/268
Sana11.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#348187
1   ...   218   219   220   221   222   223   224   225   ...   268
Bog'liq
fizika kursi

 

 

 



21.11 – rasm. 

 

To‘ldirilgan 



valent zona 

21.9-rasm 

   

 

 

 

21.10-rasm

 

O‘tkazuvchanlik 

zonasi 

Aktseptor 

sath 



 

366


21.5-§. O‘ta o‘tkazuvchanlik hodisasi 

 

 



Past haroratlarda ba’zi metallar elektr qarshiligi birdaniga (

ρ

=0

nolga  teng  bo‘lib  qoladi.  Bu  holni  o‘ta  o‘tkazuvchanlik  hodisasi  deb 

yuritiladi.  Bu  hodisani  birinchi  bo‘lib  1911  yilda  golland  fizigi 

Kamerling  –  Onnes  tomonidan  kashf  qilingan.  U  toza  simobning  elektr 

qarshiligini  juda  past  haroratlarda  o‘lchash  chog‘ida  4.2C  haroratda  

simob  qarshiligi  birdaniga  nolgacha  kamayib  ketganligini  aniqladi. 

Keyinchalik, ba’zi boshqa metallarda ham o‘ta o‘tkazuvchanlik hodisasi 

kuzatildi (21.11-rasm). 

 

Agar o‘ta o‘tkazuvchan holatda bo‘lgan metall halqada tok hosil 



bo‘lsa,  keyin  manba  uzib  qo‘yilsa,  istalgancha  uzoq  vaqt  davomida  bu 

tokning kuchi o‘zgarmay qoladi. Haqiqatdan ham Komerling – Onnes  7 

K  haroratdagi  qo‘rg‘oshin  (Rv)  da  E.YU.K  ta’siri  to‘xtatilgandan  keyin 

4-sutka davomida elektr toki o‘tib turganligini kuzatgan. 

 

1933 yilda Meyssner o‘ta o‘tkazuvchanlikning yana bir xossasini 



kashf  etdi.  O‘ta  o‘tkazuvchanlik  xususiyatiga  ega  bo‘lgan  metallni 

magnit maydoniga joylashtiraylik va haroratni pasaytirib boraylik. T>Tk 

haroratlarda  metall  ichida  magnit  maydon  noldan  farqli,  T    esa 

metalldagi magnit maydon induksiyasi nolga teng (V=0) bo‘ladi. 

 

1957  yilda  Bardin,  Kuper  va  Shrifferlar  tomonidan  o‘ta 



o‘tkazuvchanlik  nazariyasi  ishlab  chiqildi.  Oddiy  haroratda  o‘tkazgich 

hisoblangan  (kumush,  mis  va  oltin)  jismlar  o‘ta  o‘tkazuvchanlik 

xossasiga ega emas, chunki o‘ta o‘tkazuvchan moddalar uchun elektron-

fonon  (elektronlarni  kristall  panjara  tebranishlari  bilan)  o‘zaro  ta’siri 

asosiy  rol  o‘ynaydi.  Ayniqsa,  elektronlarni  o‘zaro  tortishida  fononlar 

katta rol o‘ynaydi, ya’ni elektron ma’lum impulsga ega bo‘lgan holatda 

fonon  bilan    va  u  orqali  navbatdagi  boshqa  elektron  bilan  bog‘langan. 

Agar  mana  shu  elektronlar  orasidagi  fononlar  orqali  tortishish  ular 

orasidagi Kulon itarishishdan katta bo‘lsa, o‘ta o‘tkazuvchanlik vujudga 

keladi.  Shunday  qilib,  o‘ta  o‘tkazuvchanlikning  o‘lchovi  bo‘lib  kuchli 




Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   218   219   220   221   222   223   224   225   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish